Wiatraki z drewna

Budowane z drewna wiatraki nie były zbyt trwałe. Często stare młyny nie były odbudowywane dokładnie w poprzednim miejscu, lecz zastępowano je nowymi, usytuowanymi w miejscu dogodniejszym. Jeden z przekazów źródłowych można by interpretować tak, że każda wieś żuławska powinna mieć jeden młyn dla odprowadzania ,,swojej” wody (program uprawnienia budowlane na komputer). Wydaje się jednak, że mamy tu do czynienia z zaleceniem ważnym tylko lokalnie, w odniesieniu do dwu wsi: Wróblewa i Stanisławowa, które zdecydowały się oddzielić nawzajem wałem, w związku z czym dzieliły między siebie wspólne dotąd urządzenia wodne. Lokalizacja młynów odwadniających na mapie Żuław Gdańskich ukazuje silniejszą ich koncentrację w miarę posuwania się z biegiem opisanych ciągów wodnych w kierunku Gdańska.

Przeciwnie, na terenie wsi położonych nad Wisłą głównie w kwartale górnym - takich, jak: Steblewo, Długie Pole, Leszkowy, Kieżmark, Osice i Trutnowy, wiatraki odwadniające w ogóle nie występują. Ich lokalizacja była więc zależna od ukształtowania terenu i budowano je na obszarach przeważnie depresyjnych. Mogą się nieraz pojawiać wątpliwości, czy mamy do czynienia ze zwykłym młynem, czy też z urządzeniem odwadniającym napędzanym wiatrem. Każdorazowo w źródłach mowa jest jedynie młynie. Dalsze jednak sformułowania informujące o „odmielaniu” wody przekonać muszą niezbicie, że mamy do czynienia z urządzeniem usuwającym nadmiar wody. Wspomina się też o „użaglaniu” wiatraków przystępujących do przepompowywania wody, na równi z otwieraniem i zamykaniem śluz na kanałach (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Zasady działania urządzeń

Przedstawione dotąd urządzenia techniczne, jak kanały, śluzy i przepusty, a przede wszystkim urządzenia młyńskie przeznaczone do czerpania i przepompowywania wody przy zastosowaniu wiatru jako napędu, nie mogły działać chaotycznie, bo powodowałyby lokalne wylewy wody. Musiały więc istnieć jakieś zasady działania wszystkich urządzeń wodnych na całym obszarze Żuław Gdańskich (uprawnienia budowlane). Źródła informują nas, że wylewy zdarzały się nie tylko wskutek potajemnego otwierania śluz czy przebijania wałów. Nie skoordynowana akcja sterowania śluzami pracą młynów wodnych powodowała w efekcie również lokalne wylewy wód. Potrzebna więc była koordynacja przynajmniej na całej długości każdego z dwóch ciągów wodnych wpadających do Wisły i Mot- ławy, a więc Czarnej Łachy i Kanału Wysokiego (program egzamin ustny).

W dniu 2 lutego 1598 r., a więc na cztery dni przed podpisaniem i ogłoszeniem ogólnej ustawy wiejskiej dla Żuław Gdańskich, wydane zostało rozporządzenie w sprawie funkcjonowania systemu odwadniającego na wspomnianych wyżej kanałach: Czarnej Łasze i Kanale Wysokim (opinie o programie). W najbliższym czasie po ogłoszeniu tego rozporządzenia panowało jeszcze pewne zamieszanie, ponieważ wsie górnego kwartału usiłowały nadal stosować się do starego rozporządzenia. Nowe rozporządzenie wymienia wszystkie śluzy znajdujące się w całym systemie, ale przede wszystkim nakazuje stosować się do sygnałów pochodzących z dolnego biegu, jakby od ujścia tych kanałów, nakazujących zamykanie lub otwieranie śluz, jak również zatrzymywanie i uruchamianie młynów odwadniających (segregator aktów prawnych).

W dolnym biegu, w Bogatce i Bystrej, znajdowały się wbite pale - wodowskazy, które młynarze obsługujący owe młyny powinni byli obserwować, by następnie wydać hasło zobowiązujące stopniowo wszystkich, aż do Giemlic w górze, zatrzymywać lub uruchamiać przepływ wody. Znowu jednak rzeczywistość odbiegała często od zaleceń rozporządzenia. W 1635 r. wsie dolnego kwartału skarżyły się, że woda przypływa do nich z góry spiętrzonymi falami, czyniąc duże szkody. Władze zagroziły w tym wypadku wsiom nie stosującym się do rozporządzenia karą aż 100 florenów, a więc równą karze za przebicie wału (promocja 3 w 1)! Jeszcze w 1640 r. burmistrz Jan Czierenberg był zmuszony przypomnieć tak wsiom wolnym, jak i pańszczyźnianym, o obowiązku stosowania się do wskazań rozporządzenia wodnego, powtarzając główne jego założenia Sprawne funkcjonowanie systemu wodnego Żuław Gdańskich wymagało znacznego wysiłku ze strony wszystkich mieszkańców.