Wiedza paleontologiczna

Ślepy zegarmistrz Dawkinsa to bardzo dobrze napisana książka. Relacjonuje ona współczesne dyskusje naukowe nad teorią ewolucji i przekonująco argumentuje na korzyść neodarwinizmu. Sam autor interesująco i poglądowo objaśnia różne szczegóły teorii, co nie jest łatwe wobec ciągle poszerzającej się wiedzy paleontologicznej, embriologicznej, genetycznej i chemicznej. Sporą rolę w jego wywodach odgrywają także analizy matematyczne (program uprawnienia budowlane na komputer).

Lektura książki Dawkinsa utwierdziła mnie w przekonaniu, że Darwinowska teoria ewolucji uzupełniona przez nowsze badania jest jedyną, która zadowalająco wyjaśnia zjawisko życia. Natomiast moje wątpliwości wzbudziły pewne aprioryczne założenia metodologiczne autora, prowadzące w rezultacie do nieadekwatnego zobrazowania niektórych istotnych szczegółów mechanizmu ewolucji. Osobnego komentarza wymaga także pogląd Dawkinsa dotyczący istnienia Stwórcy i stosunku Boga do stworzenia (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Dawkins określa siebie jako redukcjonistę. a swoją metodę wyjaśniania przedstawia tak: ..Gdy natrafimy na obiekt złożony, ktorego działania jeszcze nie rozumiemy, możemy to sobie wyjaśnić w kategoriach jego prostszych elementów, których działanie już znamy” (uprawnienia budowlane). Czy ta metoda prowadzi do celu? Co mnie naprawdę w urządzeniu - dajmy na to, komputerze czy kompaktowym odtwarzaczu - interesuje? Przecież nie to. z jakich części się składa lub jak te części na siebie oddziałują. Staram się raczej odpowiedzieć, jakie funkcje to urządzenie wykonuje i jak ja mogę się nim posłużyć. Nie jest prawdą, że gdy poznam części, to będę wiedział wszystko o całości. Nie części same w sobie, ani nawet ich wzajemne oddziaływanie na siebie, ale dopiero relacja każdej z nich do całości wyjaśnia ich znaczenie (program egzamin ustny).

Redukcjonizm hierarchiczny

Nawet postulowany przez Dawkinsa „redukcjonizm hierarchiczny” niczego tu nie uratuje. Po prostu na każdym coraz wyższym szczeblu organizacji: życie - emocjonalność popędowa - świadomość typu ludzkiego zaczynają funkcjonować nowe prawa, których poznanie jest niezbędne do zrozumienia owych struktur. Toteż znajomość praw fizyki nie jest potrzebna do zrozumienia instynktownych zachowań zwierząt, a teoria instynktów okazuje się nieprzydatna w rozwiązywaniu na przykład problemów matematycznych (opinie o programie).

Znacznie większą wartość heurystyczną ma odwrotny kierunek wyjaśniania. Oto po skomplikowanych badaniach i teoretycznych rozważaniach dochodzimy do wniosku, że twory biologiczne wywodzą się ze świata mineralnego, dającego się opisać przy pomocy praw fizyki i chemii. Trzeba z kolei zapytać, jakimi właściwościami, innymi niż są znane współczesnej fizyce i chemii, cechuje się świat minerałów, skoro w wyjątkowych okolicznościach jest (czy był?) zdolny wydać z siebie życie? Fizycy nic nie wiedzą o tych właściwościach, zgoła nie interesują się nimi (segregator aktów prawnych).

„Dobór naturalny - pisze Dawkins o czynniku napędowym ewolucji - to ślepy zegarmistrz, ślepy, bo nie patrzy w przód, nie planuje konsekwencji, nie ma celu”. „Nasze wyjaśnienie nie może być sprzeczne z prawami fizyki. Wręcz przeciwnie, korzysta ono z tych praw, i tylko z nich” a ta metoda „ma doskonałe szanse na wyjaśnienie całego świata ożywionego”. Radykalny redukcjonizm Dawkinsa jawi się już w pierwszych zdaniach jego książki, gdzie autor obwieszcza: „My, zwierzęta…”, a dalej: „Wytwory człowieka (…) traktuję zdecydowanie jako obiekty biologiczne”. Ponieważ - jak wiadomo - wytwory człowieka należą do świata kultury, więc - zdaniem Dawkinsa - cała humanistyka, matematyka, technika - to wszystko działy biologii? Dochodzimy do absurdu (promocja 3 w 1).

Całe racjonalne myślenie może ulec wywróceniu wskutek wprowadzenia doń choćby jednej niefortunnej definicji. Biologia sprowadza się - zdaniem Dawkinsa - do fizyki. Zatem fizyka i tylko fizyka miałaby wystarczyć dla wyjaśnienia całego procesu ewolucji. Autor prezentuje tu stanowisko niewiele odbiegające od dziewiętnastowiecznego fizykalizmu, zgodnie z którym procesy psychiczne są „epifenomenami”, to jest zjawiskami, które nie mogą faktycznie wpływać na jakiekolwiek zdarzenia w świecie.