Wiejski kościół parafialny

Nieporównywalnie więcej zachowało się zabytków XIV-wiecznych. Wykształcony wówczas typ skromnego wiejskiego kościoła parafialnego, odznaczający się przysadzistą bezwieżową bryłą przykrytą stromym dwuspadowym dachem, z. niższym i węższym chórem zamkniętym prosto lub wielobocznie oraz małą zakrystią, przetrwał aż po wiek XVIII (program uprawnienia budowlane na komputer).

Niewielka wysokość ścian pozwalała na eliminację przypór, zaś charakterystyczne stropowe przykrycia wnętrz ustępowały miejsca nowożytnym sklepieniom kolebkowym. Do interesujących przykładów tej licznej grupy należą: kościół w Dobrowodzie z połowy XIV w. przebudowany i wzbogacony renesansową kamieniarką z. początku XVI w., kościół w Książu Małym z zachowanymi stropami, a także kościoły w Nasiechowicach i Pałecznicy (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Tak ukształtowany typ kościoła pojawiał się również, w miastach, gdzie, zachowując podstawowe cechy, zyskiwał często większą skalę, jak w Chęcinach (przed 1325 r.) czy Starym Korczynie (połowa XIV w.).

W pojedynczych wypadkach. np. w farze w Bodzentynie czy kolegiacie w Skalbmierzu wprowadzenie przypór do wnętrza kwalifikuje te świątynie do szkoły krakowskiej. Kolegiata w Skalbmierzu wyróżnia się ponadto wyjątkową smukłością bryły (uprawnienia budowlane).
Kościoły miejskie różniły się od wiejskich nie tylko rozmiarami, ale także bogatszym programem architektonicznym. Szczególnie interesująca jest grupa dwunawowych kościołów powstałych w połowie XIV w. z. fundacji Kazimierza Wielkiego.

Najznakomitszym z. nich jest kolegiata NMP w Wiślicy, wzniesiona około 1350 r. na miejscu budowli romańskiej, z której wykorzystano dwuwieżową fasadę zachodnią rozebraną w roku 1922. Kamienna trójprzęsłowa hala, z. długim wielobocznie zamkniętym prezbiterium, przykryła jest rekonstruowanym w XX w. trójdzielnym sklepieniem wspartym na niezwykle smukłych filarach, nie zakłócających wyjątkowej jednolitości przestronnego, jasnego wnętrza (program egzamin ustny). Wartość lego wyjątkowej klasy zespołu podnosi znakomita dekoracja rzeźbiarska skupiona głównie na zwornikach i portalach oraz. o sto lat późniejsze fundacje Jana Długosza - dzwonnica i ceglany wikarial wystawione po 1460 roku. W kręgu mecanatu Długosza powstał leż. m in. kościół w Chotlu Czerwonym.

Dwunawowe rozwiązania

Podobne dwunawowe rozwiązania, lecz w nieco mniejszej skali, zastosowano w kościele w Stopnicy z 1362 i., rekonstruowanym po II wojnie, oraz w przebudowanej obecnie farze szydłowskiej. Skromną dwunawową kolegiatę wzniósł w połowie XIV w. arcybiskup gnieźnieński Jan Bogoria Skotnicki w Kurzelowie (opinie o programie). O popularności tej formy świadczą inne jeszcze kościoły, jak w Chybicach z 1362 r. czy dwufilarowy z. trójbocznie zamkniętym prezbiterium w Szańcu z 1499 r., związany zapewne z gotyckim dworem biskupa włocławskiego Krz.csława z Kurozwęk. Cała ta grupa stanowi integralną część licznego w Małopolsce typu kościoła dwunawowego, osiągającego nawet w wersji jednosłupowej znaczne niekiedy rozmiary.

W wieku XV korzystano z. ukształtowanych wcześniej rozwiązań, czego przykładami są kościoły - famy w Jędrzejowie z I połowy wieku, w Dzierążni z. ok. 1440 r., związany z dworem kościół w Sancygniowie z ok. 1400 r. i inne. Daje się jednak zauważyć wyraźna skłonność do wysmuklania proporcji budowli, a XXI także ozdobniejszego traktowania fasad. W ceglanych kościołach wyraziło się to wznoszeniem bogato rozczłonkowanych szczytów, jak w kościele w Przemykowie rozbudowanym w I połowie XVI w., a zwłaszcza w późnym, pochodzącym z lat 40-ych XVI w. kościele w Krzcięcieach (segregator aktów prawnych).

Pod koniec średniowiecza powstały też dwa zespoły klasztorne: paulinów w Pińczowie, fundowany w 1436 r. i bernardynek w Świętej Katarzynie z lat 1471-1478.
Na szczególną uwagę zasługuje zachowany bez. zachodniej ściany drewniany kościółek św. Idziego w Zborówku. Pewne datowanie na rok 1459 czyni z niego najstarszą w kraju drewnianą budowlę o potwierdzonej w pełni metryce. Forma planu i bryły oraz rozwiązania konstrukcyjne kościoła obrazują powszechny w średniowieczu i trwający jeszcze przez dwa następne stulecia typ drewnianej świątyni, powoli ustępujący nowszym i coraz, częściej murowanym budowlom (promocja 3 w 1).

Do zbudowanych w tradycji gotyckiej należą kościoły w Chotelku Zielonym z 1527 r. (z malowanym stropem), w Rachwałowieach z 1614, a nawet tak późna budowla, jak cmentarny kościół w Busku z 1699 roku.