Względy ekonomiczne

Poglądy na typizację przeszły w ostatnim 20-leciu znamienną ewolucję. W pierwszych latach powojennych 1945-1949 podejmowano rozważania teoretyczne (m. in. studia nad modułem budowlanym) oraz pewne próby praktyczne standaryzacji i normalizacji wyrobów i elementów budowlanych, jednak rozważania te nie zostały w tym okresie szerzej rozwinięte praktycznie (program uprawnienia budowlane na komputer).

Względy ekonomiczne i społeczne spowodowały, że główny nacisk położono wówczas na opracowanie i ustanowienie powszechnie obowiązujących normatywów projektowania mieszkań i budynków mieszkalnych. Ustanowienie normatywu sprzyjało oczywiście typizacji rozwiązań funkcjonalnych i w miarę rozwoju uprzemysłowienia budownictwa mogło stanowić punkt wyjścia dla typizacji elementów i wyrobów budowlanych (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Rok 1949, obok zasadniczego zwiększenia ilości budownictwa mieszkaniowego i przejęcia roli głównego inwestora przez Państwo, przyniósł zmianę w poglądach na rolę architektury. Położenie nacisku na zagadnienia formy architektonicznej, specyficzne i ograniczone w swej istocie pojmowanie „twórczości” architektonicznej, doprowadziły do podziału całości budownictwa na obiekty unikalne o specjalnych, wyjątkowych programach i warunkach realizacji oraz na budownictwo masowe, realizowane w głównej mierze w oparciu o typową „dokumentację projektowo-kosztorysową” (uprawnienia budowlane).

Podział ten szczególnie niekorzystnie odbił się na budownictwie mieszkaniowym, doprowadził przy tym do niebezpiecznego rozróżnienia „twórczości” indywidualnej i budownictwa masowego i w rezultacie spowodował zahamowanie typizacji elementów i wyrobów jako środka uprzemysłowienia budownictwa, stawiając w zamian jako cel typizacji posiadanie gotowej dokumentacji projektowej całych obiektów. Było to w pewnym stopniu zrozumiałe na tle niedoboru projektantów w wielu ośrodkach i słabości służb inwestycyjnych (program egzamin ustny).

Typizacja lokalna

Stosowanie typowych projektów całych budynków miało obniżyć koszty uzyskania projektu, skrócić cykl inwestycyjny i ułatwić planowanie inwestycyjne, obniżyć koszty produkcji budowlanej przez przyuczenie wykonawców oraz podnieść wartość użytkową budynków czy budowli (opinie o programie).

Zakładano przy tym, że te same projekty typowe będą stosowane w całym kraju, stopień zaś adaptacji do warunków miejscowych powinien być ograniczony jedynie do niezbędnego minimum. Nacisk na stosowanie projektów typowych całych obiektów był przedmiotem ostrej krytyki, zwrócono przy tym uwagę na straty wynikające z nieprzystosowania budynków do konkretnych wymagań programowych inwestorów, lokalizacji, możliwości wykonawczych przedsiębiorstw budowlanych itd.

Stosowanie w projektach typowych rozwiązań alternatywnych (materiałowych, sytuacyjnych itp.) nie dawało spodziewanych rezultatów, gdyż ilość możliwych wariantów była zbyt wielka, warunki zaś lokalne zbyt różnorodne. Okazywało się często, że dostosowanie projektu typowego do konkretnych sytuacji wymagało niewspółmiernie dużych przeróbek projektowych,, a realizacja pociągała za sobą niekiedy straty ekonomiczne. Powstające w wyniku zespoły osiedlowe cechowała często niejednorodność formy architektonicznej, brak sharmonizowania z krajobrazem i istniejącą zabudową („Kraina ZOR”) (segregator aktów prawnych).

W opozycji zarówno do „twórczości unikalnej”, jak i do typizacji centralnej w latach 1954-1957 zaczęła się rozwijać w większych ośrodkach tzw. typizacja lokalna. W odpowiedzi na konkretne zapotrzebowanie inwestorów i w bezpośrednim kontakcie z producentami elementów i wykonawcami opracowywano projekty serii budynków przewidziane do powtórzenia na terenie poszczególnych osiedli. Typizacja lokalna doprowadziła do zrealizowania z budynków powtarzalnych całego szeregu osiedli, ocenionych w rezultacie pozytywnie, na ogół lepszych funkcjonalnie i plastycznie od osiedli, których autorzy stawiali sobie za cel osiągnięcie „szczególnego wyrazu plastycznego”, lub też zestawiali osiedla z przypadkowo dobranych typowych budynków, nie stanowiących wspólnej serii projektowej (promocja 3 w 1).