Względy gospodarcze

O wyborze kruszywa decydują głównie względy gospodarcze. Obowiązkiem projektującego beton jest sprawdzić, czy zamierzone cechy betonu nie mogą być osiągnięte przy stosowaniu kruszywa miejscowego. Betony o średniej jakości mogą być wykonane prawie z każdego kruszywa, jeśli tylko nie ma zanieczyszczeń organicznych i pierwszą zasadą jest stosować kruszywo możliwie takie, jakie znajduje się w naturze. Wytrzymałość kruszywa powinna pozostawać w pewnym stosunku do zamierzonej wytrzymałości betonu, tj. co najmniej 2 razy większa; na odwrót, należy jednak w zwykłych przypadkach dostosować wymagania wytrzymałościowe do rozporządzalnego kruszywa (program uprawnienia budowlane na komputer).

Jeśli chodzi o wytrzymałość betonu, to ciągłość uziarnienia, tj. obecność wszystkich frakcji w kruszywie, nie jest konieczna; przeciwnie: kruszywa pozbawione średnich frakcji (podżwirków) dają często bardziej wytrzymałe betony lub pozwalają na pewne oszczędności cementu. Jeżeli chodzi o pochodzenie kruszywa, to:
a. dla betonów o bardzo dużych wytrzymałościach 600 kG/cm2) wchodzą w rachubę piaski naturalne, twarde tłucznie (żwir, bazalt, granit, twarde wapienie),
b. dla betonów o normalnych wytrzymałościach (200-300 kG/cm2) piasek i żwir naturalny, piaski łamane, piasek żużlowy niegranulowany, skały średnie (wapienie, dolomit) i żużle wielkopiecowe (program uprawnienia budowlane na ANDROID),
c. dla betonów o mniejszych wytrzymałościach (100-200 kG/cm2) używany być może piaskowiec, miękkie wapienie, tłuczeń betonowy, tłuczeń z twardej cegły itp.

Najpospolitszym materiałem jest piasek i w zwykłych warunkach betony piaskowe są tak samo dobre jak inne, o ile mają tę samą wytrzymałość i nie wymagają zbyt dużo cementu. Przy dłuższych budowlach (parkanach, estakadach itp.) zaleca się przy betonie piaskowym dać gęstsze przerwy dylatacyjne niż przy betonie z kamieniwem. Raczej do piasku zaliczyć trzeba pospółkę naturalną, gdyż zawiera z reguły mało żwiru (ziarn > 2 mm); toteż jest ona zazwyczaj rozkładana na miejscu wydobycia na żwir i piasek i ponownie mieszana na budowie, oczywiście w innych proporcjach, z przewagą żwiru (uprawnienia budowlane).

Rozłożenie kamieniwa

Często zamiast żwiru używa się tłucznia, a niekiedy używa się grysików zamiast naturalnego piasku (program egzamin ustny). Ilość piasku w kruszywie najkorzystniej jest ograniczać do minimum, gdyż zmniejsza to konieczny dodatek wody, a przy danym w/c również cementu. Jeżeli nie zmienia się uziarnienia piasku i kamie- niwa (a nie robi się tego w olbrzymiej większości przypadków w praktyce), należy dbać o to, aby piasku nie było jednak za mało i aby beton pozostał urabialny (opinie o programie). Tłuczeń wymaga normalnie więcej piasku niż żwir. Jeżeli przyjmiemy jako normalny stosunek piasek : żwir = 1:2, wówczas należy przy stasowaniu tłucznia przewidzieć stosunek piasek : tłuczeń = ok. 1 : 1,5. Masa betcn nowa gęstoplastyczna wymaga również więcej piasku niż masa plastyczna; nadmiar piasku w masie gęstoplastycznej jest praktycznie mniej szkodliwy od niedomiaru.

ajmniej piasku wymaga masa o konsystencji ciekłej lub półciekłej; ogólnie zaś spada przy braku piasku urabialność, a przy nadmiarze - wytrzymałość betonu (segregator aktów prawnych). Rozłożenie kamieniwa, a niekiedy nawet piasku na poszczególne frakcji i komponowanie z nich kruszywa o nowym uziarnieniu, odbiegającym daleka od uziarnień składników w stanie naturalnym, stosowane jest jedynie w szczególnych przypadkach, przy dostatecznym usprzętowieniu i przerobie duży-j mas, a mianowicie:
d. do betonów drogowych,
e. do betonów masowych transportowanych mechanicznie,
f. w wytwórniach betonów,
g. w betoniarniach.

Chodzi w takich przypadkach o zmniejszenie ilości cementu i wody do minimum, a to zarówno ze względu na skurcz, jak i ze względów ekonomicznych. Szczególnie jeżeli chodzi o dużą odporność na ścieranie, kruszywo powinno być z reguły komponowane pod kątem widzenia ciągłości uziarnienia, tj. obecności wszystkich frakcji: drobnych, średnich i grubych, ale z pewną przewagą frakcji średnich (promocja 3 w 1).