Zależność funkcjonalna

Inną odmianą nielosowości jest różnica systematyczna, czy to w odniesieniu do wartości średniej, czy też rozrzutu, tych wszystkich punktów, których wyznaczenie pozostaje w związku z pewnym czynnikiem, uważanym za obojętny, ale przybierającym w tych punktach różne wartości (program uprawnienia budowlane na komputer). Może się zdarzyć, że np. wszystkie punkty, które otrzymał jeden operator albo które związane są z jednym źródłem surowców lub pewną metodą postępowania, będą miały odrębną wartość średnią lub odmienny rozrzut. Gdy część pomiarów wykonuje jeden operator, a potem kontynuuje je drugi, wówczas może wystąpić uskok wartości, który zresztą mniej rzucałby się w oczy, gdyby nie było uporządkowania pomiarów w czasie. Jeśli podejrzewamy jakiś wypływ, to można sprowadzić jego obecność albo projektując odmiennie przebieg doświadczenia, albo za pomocą specjalnego testu (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Pamięć, czyli korelacja seryjna. W pewnych okolicznościach można stwierdzić, że na wyniki jednej obserwacji wpływają wyniki poprzedniej, tzn. miniona historia pomiarów. Na przykład podczas badania przebiegu pewnej reakcji może niekiedy nastąpić wybuch. Gdy zdarzy się on, ulegają zmianie katalityczne właściwości ścianek naczynia, w którym zachodzi reakcja, wskutek czego rośnie szybkość przebiegu następnych reakcji. Można przewidzieć mniej drastyczne sytuacje, które wykazują podobny rodzaj korelacji seryjnej (uprawnienia budowlane). Gdy operator spodziewa się wystąpienia pewnej określonej wartości, może on wprowadzić tendencyjność, która spowoduje, że po wyniku „zbyt dużym" nastąpi wynik „zbyt mały". Jest to spowodowane jego nieświadomym usiłowaniem, aby otrzymać tę wartość, którą uważa on za poprawną (program egzamin ustny).

Definicja kontroli statystycznej

Gdy po raz pierwszy próbujemy jakąś aparaturę, to prawie na pewno wykaże ona pewne niedomagania, często z rodzaju uprzednio opisanych. Przy starannym rozważaniu właściwości układu, przyczyny błędów dadzą się zwykle umiejscowić i wyeliminować (opinie o programie). Ostatecznie, w idealnym przypadku, można kontrolować wszystkie zmienne, które wywierają istotny wpływ. To jednak nie jest równoznaczne z usunięciem wszelkiej zmienności wyników, ponieważ pozostaje jeszcze wiele zmiennych, które wprawdzie indywidualnie wywierają wpływ niewielki, ale w sumie powodują pewien rozrzut wyników. Rozrzut ten będzie miał charakter losowy. W takich warunkach mówimy o układzie, że podlega kontroli statystycznej.

Dopóki nie osiągniemy takiego stanu lub choćby jego przybliżenia, z trudem można ocenić dokładność wyników, a więc być pewnym, że osiągnięto wymaganą dokładność. Jeśli na przykład wyniki wykazują uskoki, których przyczyna jest nieznana, to dlaczego wpływ tej przyczyny nie miałby być jeszcze większy? Gdy możemy stosować kontrolę statystyczną, jej wyniki są pewną i wewnętrzną miarą dokładności (naturalnie nie bezwzględnej dokładności). Ponadto wartość średnia pewnej liczby pomiarów wykonanych w układzie podlegającym kontroli statystycznej jest bardziej dokładna niż jakikolwiek wynik pojedynczy (segregator aktów prawnych). Teza ta nie jest tak oczywista w’ przypadku układu wykazującego obecność uskoków, trendów’ itp.

Skoro udało się doprowadzić układ do stanu podlegającego kontroli statystycznej, to zwykle nie warto szukać dalszych przyczyn zmienności. Jeśli wymaga się w tych okolicznościach większej dokładności, to prawdopodobnie trzeba będzie obmyśleć zupełnie nową metodę pomiarową. Wynika to stąd, że pozostałe przyczyny są na ogół nieznaczne i liczne, wobec czego kontrolowanie dostatecznej ich liczby w celu poprawienia dokładności byłoby zadaniem bardzo trudnym (promocja 3 w 1).

Od tej reguły istnieje pewien wyjątek. Może się wydawać, że układ podlega kontroli statystycznej, pomimo że w rzeczywistości istnieje tylko jedna poważna przyczyna zmienności, jeśli sama ta przyczyna ma charakter losowy. W takich okolicznościach opanowanie tej przyczyny spowoduje zwiększenie dokładności. Przypadek taki występuje, gdy aparatura poddana jest silnym zakłóceniom o charakterze tzw. szumu.