Autorzy planu odbudowy

Autorzy planu odbudowy i przebudowy Edynburga P. Abercrombie i D. Plumstead traktują śródmieście jako malowniczy konglomerat szeregu zautonomizowanych układów wywodzących się z różnych okresów historycznych. Jest wśród nich stary układ średniowieczny z romantyczną sylwetą zabudowy wyniosłego wzgórza i pionu świątyni położonej w pobliżu na dolnym tarasie. Jest osiowe założenie dzielnicy klasycystycznej New Town o dwóch kwadratowych placach. Są wreszcie zespoły nowoprojektowanej zabudowy współczesnej utrzymane na ogół w konwencji „urbanistyki swobodnej“. Układy te uzupełniają historyczne nawarstwienia miasta i co zasługuje na uwagę - dostosowane są w niektórych wypadkach do charakteru zabytkowego sąsiedztwa (program uprawnienia budowlane na komputer).

Tak np. zespół widowiskowy (St. James Square Festival Centre) zlokalizowany na przedłużeniu założenia New Town pomimo ostro zarysowanej nowoczesności formy operuje zamkniętym charakterem wnętrz, spośród których wnętrze ulicy biegnącej lekkim lukiem a doprowadzającej ze starych dzielnic do środka tego układu może być przykładem pełnego kultury i harmonii rozwiązania ogniwa łączącego stary i nowy zespół. Układ tego zespołu, wyraźnie asymetryczny, dopełnia osiowe założenie New Town (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Szkoda tylko, że to dopełnienie i połączenie we wspólną kompozycję nie zostało przeprowadzone do końca; zwłaszcza nieuporządkowanie terenu leżącego na przedłużeniu osi historycznego założenia między nim a nowym ośrodkiem wprowadza niejasność kompozycyjną. Dużo podobnych niejasności znajdujemy również w zestawieniach nowoprojektowanych zespołów zabudowy mieszkaniowej z okruchami założeń leżącego opodal starego miasta. Trudno wreszcie zgodzie się z generalną zasadą sankcjonującą odrębne istnienie poszczególnych układów historycznych i nie postulującą wytworzenia jednoznacznego systemu przestrzennego ich powiązań i hierarchii (uprawnienia budowlane).

Poszerzenie horyzontów

Omówione projekty wykazują szeroką skalę rozwiązań przebudowy ośrodków historycznych dając wyraz próbom rozwiązania problematyki dziedzictwa bez uciekania się do pseudozabytkowych form nowej zabudowy. Gruntownicjsze przestudiowanie problematyki tych i innych podobnie wnikliwie przeprowadzonych koncepcji miast zachodnio-europejskich mogłoby niewątpliwie rozszerzyć horyzonty naszych poszukiwań w tym zakresie. Jednocześnie stwierdzamy, że hamulcem w dążeniu do pełnowartościowego rozwiązania jest w tych projektach brak konsekwentnej dążności do wytworzenia jednolitego układu starych i nowych założeń oraz zbyt mała troska o zharmonizowanie zabudowy nowoczesnej i zabytkowej (program egzamin ustny).

Tendencje te ujawniają się w pełni w jakże znamiennym studium urbanistycznym centrum Londynu wykonanym w latach 1946-1952 przez zespół pracowników naukowych szkoły architektonicznej polskiego uniwersytetu emigracyjnego w Londynie. Na czele tej grupy, której twórcą jest zespół profesorów dawnej uczelni liverpoolskiej stoi prof. W. Śmigielski wraz ze swymi najbliższymi współpracownikami Górwicem, Schlaffenbergiem i in (opinie o programie). Praca zespołu architektów emigracyjnych ma aspiracje do rewizji założeń planu Wielkiego Londynu, opracowanego, jak wiadomo, pod kierunkiem Abcr- crombiego. W myśl credo autorów chodzi o uwzględnienie w większym stopniu zagadnień irracjonalnie pojmowanego piękna oraz tradycji (segregator aktów prawnych).

Zobaczymy na przykładzie rozwiązania londyńskiego City, jak zespół autorski rozumie te zasady afirmacji piękna i tradycyjnych wartości. Oto projekt odbudowy zniszczonego przez pociski niemieckie otoczenia katedry św. Pawła. Nowa zabudowa wprowadzona na tereny zniszczeń łamie istniejącą sieć uliczną dzielnicy. W bezpośrednim otoczeniu katedry umieszczają autorzy ogromny nieregularny plac utrzymany w charakterze krajobrazowym, tuż obok - przejście najeżone uskokami zygzakowatych bloków. Twórcy koncepcji rozstawiają na historycznej kanwie wielkiej stolicy ekstrawaganckie formy sklepień-hangarów, maszynistycznych drapaczy o wyrafinowanej „aerodynamicznej" formie (promocja 3 w 1).