Bezpośrednia konfrontacja

Nie jest łatwo śledzić myśl autora, zwłaszcza w pierwszych rozdziałach pracy (Hegel. Husserl, częściowo Heidegger). Autor unika bowiem bezpośredniej konfrontacji z tekstami omawianych myślicieli. Zamiast tego każe nam śledzić poglądy rozmaitych „sprawozdawców” ich myśli. Można wskazać na całe akapity, w których nie ma ani jednego zdania Lorenca, ani jednego zdania Hegla. Husserla i innych, lecz wyłącznie stwierdzenia komentatorów. Jest to tym dziwniejsze, że niektóre z przytaczanych komentarzy nie wykraczają poza banał (program uprawnienia budowlane na komputer).

Dowiadujemy się zatem, że Dieter Henrich  „jeden z największych współczesnych autorytetów w sprawach Hegla” zaznaczył, że „Heglowi idzie o pełne pojęcie świata, a jego filozofia zorientowana jest na treści świata”. Z kolei po to, by stwierdzić, że Levinas docenia „znaczenie zmysłowości w stosunku z Innym”, nie wystarczą same teksty Levinasa, lecz potrzeba świadectwa L. Wenzlera. Odnosi się wrażenie, że autor albo chce się skryć za opinią większości, albo pokazać własną erudycję. Ale w ten sposób szkodzi własnemu tekstowi. Trzeba jednak lojalnie przyznać, że maniera ta zanika w drugiej połowie pracy. Przedstawione tam bezpośrednie analizy tekstów budzą niekłamany respekt (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Przejdźmy do problemu radykalizmu. Myślę, że autor podjął ważny i aktualny problem. Można powiedzieć: problem ten istniał od zawsze Grecy znali go pod postacią pytania o „arche” - ale w naszych czasach nabrał nowych odcieni znaczeniowych. Autor trafnie również wskazał na myślicieli - nosicieli problemu. Już samo podjęcie tematu ma swój ciężar. Powstaje jednak pytanie: jak został przeprowadzony (uprawnienia budowlane)?

Logika badania nakazuje zacząć od Hegla. Niestety, w książce nie znajdujemy wyraźnej odpowiedzi na pytanie, czym jest u Hegla „radykalizm syntezy”. Autor pomija nie tylko zbadanie samej idei syntezy, ale również badanie pojęć pokrewnych, które mogłyby rzucić światło na to pojęcie. Nie bada pojęcia „całości”, nie wydobywa na jaw szczególnego rozumienia pojęcia „systemu”, nie zgłębia zasady dialektyki. Czy można również pomijać milczeniem pytanie o „ideę”, a zwłaszcza „ideę absolutu"? Są u Hegla „siły”, które „ciągną" rozum w stronę „absolutu". Nie rozumiem, dlaczego autor nie chwyta „byka za rogi” (program egzamin ustny).

Nurt radykalizmu źródeł

Zamiast tego mamy mnóstwo cytatów omawiających stanowisko Hegla. Niektóre z nich to banały. Niektóre są nawet interesujące, zwłaszcza dla tych. którzy już znają Hegla. Niestety są przytaczane bez wyraźnej granicy między referowaniem poglądów Hegla, ich interpretacją, krytyką i wreszcie krytyką krytyki. Dla czytelnika, który szuka w tym rozdziale odpowiedzi na podstawowe pytanie o istotę „radykalizmu syntezy" czy „radykalizmu całości" i wyraźnej odpowiedzi nie znajduje, przebrnięcie przez ten rozdział jest prawdziwą udręką (opinie o programie).

Nurt „radykalizmu źródeł" otwierają analizy Husserla. I tutaj następna niespodzianka. W rozdziale poświęconym Husserlowi nie znajdujemy analizy fenomenologicznej „zasady zasad", która jest bezpośrednią wykładnią hasła „powrotu do źródeł". Niespodzianką jest natomiast to. że analizy Husserla zaczynają się od analiz Kryzysu nauk, a więc dzieła późniejszego, które nie tyle formułuje ideę „radykalizmu źródeł", co wyciąga z niej konsekwencje. Nie ma natomiast bliższej analizy Idei /. gdzie można znaleźć formułę „zasady zasad” (segregator aktów prawnych).

I znów mamy mnóstwo opinii komentatorów. Mówi się coś o redukcji, o stosunku fenomenologii do nauk, o kryzysie rozumu europejskiego - bez specjalnego zgłębiania. Nie mówi się natomiast nic o tym. że „radykalizm źródeł” jest próbą powrotu do doświadczenia. U Husserla „źródłowe" jest przede wszystkim doświadczenie, i tylko takie doświadczenie, które jest

w stanie uprawomocnić poznanie. Nie mówi się również szerzej o związku między pojęciem doświadczenia źródłowego a pojęciem genezy konstytutywnej sensu. Gdyby się to uwzględniło, przeciwieństwo radykalizmu źródeł i radykalizmu całości znacznie by zmalało (promocja 3 w 1).