Domy mieszkalne chłopów

Domy mieszkalne chłopów zmieniały się na przestrzeni dziejów stosunkowo niewiele, w odróżnieniu od mieszkań innych warstw społecznych. Podstawowymi elementami funkcjonalnymi chałupy były: izba, sień i komora, czasem dodatkowo druga izba i alkierz. Najważniejszym pomieszczeniem, w którym koncentrowało się życie rodzinne, była izba czarna; nazwę tę przyjęto od koloru ścian i powały zaczernionych dymem z kurnego pierwotnie pieca. Występująca w bogatszych chałupach izba biała miała ściany bielone wapnem i stanowiła wnętrze odświętne, ozdobione najcenniejszymi sprzętami, ceramiką i obrazami świętych. Zanim udoskonalono urządzenia ogrzewcze, izba biała nie miała pieca (program uprawnienia budowlane na komputer).

Komora była pomieszczeniem do przechowywania niektórych zapasów żywności, drobnych urządzeń i przyodziewku. Najczęściej nie miała okna, natomiast łączyła się drzwiami z izbą, a ponadto miała oddzielne wyjście na zewnątrz.
Alkierz był małym, ogrzewanym pomieszczeniem, służącym jako sypialnia.
Układ poszczególnych pomieszczeń bywał rozmaity, ale zawsze przejawiała się w nim logika dostosowania budynku do potrzeb użytkownika i warunków miejscowych.
W poszczególnych okresach na różnych obszarach występowały rzuty poziome chałup różniące się liczbą i rodzajem pomieszczeń, wzajemnym ich układem oraz usytuowaniem wejścia do budynku (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

W jednych chałupach pomieszczenia dostawiane do siebie wzdłuż jednej osi kształtowały rzut o zarysie wydłużonego prostokąta, tworząc układy podłużne. W innych pomieszczeniach skupiały się wokół centralnie usytuowanych urządzeń ogrzewczych, co formowało układy dośrodkowe, zwane też centralnymi. Wejścia do budynku umieszczano niekiedy od strony ściany szczytowej (w chałupach wąskofrontowych) lub w ścianie podłużnej (w chałupach szerokofrontowych). Sień wejściowa mogła być umieszczona w środku budynku i wtedy rozdzielała pomieszczenia symetrycznie rozłożone obok niej lub sytuowano ją przy ścianie szczytowej. Dawało to symetryczne lub asymetryczne układy chałup szerokofrontowych (uprawnienia budowlane).
Chałupy różniły się także liczbą traktów. Fazą wyjściową wszystkich układów był plan izby kwadratowej, do której dostawiano inne elementy funkcjonalne.

Chałupy jednotraktowe miały niewielką szerokość, przeciętnie około 5 m i były stosunkowo łatwe do przykrycia. Rozpowszechnione były szczególnie na Podhalu. Łemkówszczyźnie, w Krakowskiem. Lubelskiem, Rzeszowskiem oraz na terenie Księstwa Łowickiego. Budowane były też niekiedy na innych terenach w gospodarstwach biedniejszych, często w sąsiedztwie rozleglejszych układów’ zamożnych domostw(program egzamin ustny).

Chałupy jednotraktowe

Chałupy jednotraktowe dzieli się na:
- wąskofrontowe o amfiladowym układzie pomieszczeń,
- szerokofrontowe z sienią umieszczoną symetrycznie lub z boku (opinie o programie).

Rozwój chałupy jednotraktowej, wąskofrontowej o układzie amfiladowym natomiast jednotraktowej, szerokofrontowej. Warto zwrócić uwagę, jak załamanie kierunku wejścia przez sień do izby podnosi wartość izolacyjną sieni.
Chałupy półtoratraktowe powstały przez wykonanie dobudówki o szerokości połowy traktu do ścian wzdłużnych chałupy jednotraktowej. Dobudówka ta. tworząca pierwotnie prawdopodobnie podcień, w późniejszym okresie mieściła komorę i alkierz.
Chałupy półtoratraktowe mają szerokość około 7 m i są charakterystyczne dla obszaru Beskidu Zachodniego (okolice Bielska i Cieszyna), ale występują także w rozmaitych układach w innych rejonach kraju.

Chałupy dwutraktowe stanowiły dalszy etap rozwoju domów półtoratraktowych. Rozwiązywane były jako układy podłużne z sienią pośrodku lub jako dośrodkowe z sienią narożną (segregator aktów prawnych).
Chałupy o układzie dośrodkowym dominowały w okolicach, gdzie stosowano rozbudowane urządzenia ogrzewcze, np. na Podlasiu północnym, na Mazurach i na Kurpiach, ale były spotykane także w Lubelskiem i na Górnym Śląsku.

Układ pomieszczeń stykających się narożnikami z centralnie usytuowanym kominem przedstawiał większą wartość użytkową, skupione pomieszczenia były bowiem ogrzewane wspólnie, a powierzchnia ścian zewnętrznych była mniejsza niż w chałupach podłużnych, co zmniejszało straty ciepła (promocja 3 w 1).