Ludność małorolna

Minimalnym obciążeniem było, wzmiankowane w 1632 r., płacenie przez wsie pańszczyźniane po 6 groszy od włóki na potrzeby urzędników i służby urzędu żuławskiego, co dawniej uiszczano w owsie. W przeciwieństwie do pełnoprawnych chłopów pełnorolnych - sąsiadów, ludność małorolna i bezrolna nie miała ustabilizowanej pozycji i można by ją określić mianem ludności najemnej. Wyróżnić się tu da wszystkie kategorie, od napływowych robotników sezonowych - żniwiarzy, przez służbę gburską, komorników, do zagrodników włącznie (program uprawnienia budowlane na komputer).

Wydaje się zresztą, że kategorie te nie tworzyły przedziałów zamkniętych i dla wielu mogły stanowić szczeble awansu społecznego. Wniosek taki nasuwa występowanie wśród zagrodników żuławskich w początkach XVIII w. wielu nazwisk o czystym brzmieniu polskim. Truizmem jest stwierdzenie, że ludność najemna odgrywała znaczną rolę w gospodarce rolnej Żuław Gdańskich. Problemu tego nie da się w pełni przedstawić liczbowo. Pojedyncze przykłady, jak również wnioski, które można wysnuć z ogłoszonych przez władze gdańskie rozporządzeń normujących zatrudnienie służby czy też sezonowych robotników żniwnych, utwierdzają w przekonaniu o znacznej roli tej ludności w rolnictwie żuławskim (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Zasięg przyciągania był dość rozległy, bo obejmował Pomorze Zachodnie oraz Prusy Królewskie i Książęce aż po Kujawy. Najczęstsze kontakty dotyczyły ubogich i przeludnionych wsi Pomorza Gdańskiego. Służba najmowana była do pracy na rok. Krótsze okresy najmu były zakazane. Wygaśnięcie i nawiązywanie nowych umów odbywało się dla parobków w dniu św. Marcina, dla dziewcząt zaś i kobiet na Boże Narodzenie. Służba dysponowała zrazu okresem czterech, a po 1650 r. trzech dni w celu najęcia się do nowego pracodawcy (uprawnienia budowlane). Wymagane było przy tym pisemne zwolnienie od poprzedniego pracodawcy. Po tym okresie nikt nie mógł przebywać na Żuławach bez pracy. Bezrobotnych karano ciemnicą, poszukując ich w domach zagrodników, w mieszkaniach komorników lub w karczmach i zajazdach. Wynagrodzenie roczne pełnowartościowego parobka wynosiło 80-90 grzywien pruskich (program egzamin ustny).

Wynagrodzenie średniego parobka

Wynagrodzenie średniego parobka mogło wynosić odpowiednio 50-60 grzywien. Płaca starszego chłopca kształtowała się w granicach 40-50 grzywien, młodszego - 30-40 grzwien (opinie o programie). Wynagrodzenie dziewcząt i kobiet było o wiele niższe. Służąca otrzymać mogła rocznie 40-50 grzywien; dziewczyna - tylko 20-30 grzywien. W zasadzie służba otrzymywała wynagrodzenie w pieniądzu, stosowano jednak również wynagradzanie parobków ziemią zamiast pieniędzmi bądź też oddawaniem im kawałków gruntu za połowę zbiorów (tzw. połownictwo). Było to nielegalne i zarządzenia zwalczały te praktyki. Najmniej pewni jutra byli komornicy. Prześladowały ich tak władze gdańskie, jak i gburzy. Jedni chcieli ich widzieć jako robotników odrabiających pańszczyznę pieszą na folwarku grabińskim, drudzy zaś woleliby mieć ich w swoich zagrodach jako służbę.

Zagrodnicy (Gartner) - to ludność małorolna. W warunkach żuławskich posiadali oni gospodarstwa do 1 włóki. Według norm żuławskich we wsiach można było utrzymać zagrodników, licząc po jednym z każdych czterech włók chłopskich. Limi.t ten jest zrozumiały, gdy weźmie się pod uwagę wymagania pańszczyźniane stawiane chłopom żuławskim ze strony zarządców folwarku miejskiego w Grabinach (segregator aktów prawnych). Tam również z każdych czterech włók dostarczyć trzeba było odpowiedni sprzęt czy narzędzia i ludzi do pracy. Zagrodnicy byli więc uprzednio grupą ułatwiającą gburom wywiązywanie się z obowiązku wykonywania pańszczyzny sprzężajnej. Naturalnie, zagrodnicy posiadali lub wynajmowali zagrody-domki, przy których znajdowały się niewielkie połacie ziemi, czyli ogrody. Zależnie od tego, czy zagrody te posiadali na własność, czy też je dzierżawili, nazywały ich źródła Eigengartner lub zwyczajnie Gartner. Pewne znaczenie miało również to, na jakim gruncie zagrodnicy mieszkali - czy był on własnością miasta, czy wsi jako gminy, czy też gburów (promocja 3 w 1).