Narada Architektów

Zjawisko wiąże się niewątpliwie z wysoką kulturą i bogatymi doświadczeniami warszawskiego zwłaszcza w zakresie rozwiązań mieszkaniowych, stanowiącymi swoisty dorobek realistycznego warsztatu z okresu dwudziestolecia. Elementy realizmu dochodzą wreszcie do pełnego głosu i triumfują w kompozycji największego dzieła urbanistycznego tego okresu - Trasy W-Z, której projekt powstawał w latach 1947-1948 (program uprawnienia budowlane na komputer).

Następny okres w rozwoju twórczości architektonicznej i zarazem w ewolucji koncepcji centrum Warszawy zapoczątkowuje rok 1949, rok przejścia od odbudowy do masowego budownictwa nowego, rok przygotowania naszego frontu budowlanego do spotęgowanych zadań planu 6-letniego, rok wielkiej ofensywy ideologicznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej po rozbiciu odchylenia prawicowo-oportunistycznego (program uprawnienia budowlane na ANDROID). W obliczu tego przełomowego momentu partia udziela środowisku architektonicznemu wydatnej pomocy w jego poszukiwaniach twórczych. W tym właśnie roku odbywa się w gmachu KG PZPR Krajowa Partyjna Narada Architektów, której rezolucja znajduje szerokie echo w całym środowisku architektonicznym. W kilkanaście dni później Bolesław Bierut wygłasza referat o 6-letnim planie odbudowy Warszawy, mobilizujący do dzieła budownictwa nowej stolicy całą partię, całą klasę robotniczą, cały naród (uprawnienia budowlane).

Pierwsza połowa planu 6-letniego (1949-1952) to lata istotnych przemian w rozwoju architektury Polski Ludowej, w rozwoju koncepcji centrum stolicy, w pojmowaniu stosunku do dziedzictwa. Realizacja koncepcji poprzedniego okresu (osiedla mieszkaniowe, CDT, architektura ciągu plac Warecki - Krucza i inne) wywołuje rozczarowanie do prądów, którym hołdowano do niedawna (program egzamin ustny).

Jednocześnie narastanie zadań budowlanych

Jednocześnie narastanie zadań budowlanych i coraz szersze wkraczanie nowego budownictwa na tereny śródmieścia wzmagając poczucie odpowiedzialności architektów za powierzone im zadania pogłębia nurt realistyczny w twórczości architektonicznej. Zjawiska te występują i potęgują się na tle nieustannego krzepnięcia sił gospodarczych kraju, na tle sukcesów polityki uprzemysłowienia oraz szybkiego wzrostu miast, na tle rewolucji kulturalnej dokonującej się wraz ze wzrostem dobrobytu mas i ich aktywizacji społeczno-politycznej (opinie o programie).

Twórczość architektoniczna szuka nowego, doskonalszego wyrazu pod wpływem coraz jaśniejszego Osądu społecznego, osądu narodu, którego nie zadowalają już czysto ilościowe wyniki akcji budowlanych, który chce widzieć w zabudowie miast element nic tylko zaspokojenia potrzeb materialnych, ale i piękna życia codziennego, a zarazem wyraz wielkości swych historycznych wysiłków. Przeobrażenia postawy twórczej architektów dokonujące się na tym tle w okresie 1949-1952 nie zawsze doprowadzają do skończonych wyników, w pełni odpowiadających społecznym wymaganiom rzeczywistości (segregator aktów prawnych).

Nie było rzeczą łatwą oderwanie się od kanonów - wpajanych i kultywowanych w ciągu dziesięcioleci - zwłaszcza że nie zawsze można było znaleźć oparcie w przekonywającym praktycznym dorobku nowego kierunku. Obok nurtów nie decydujących się na zerwanie z tendencjami pseudonowatorskimi, w tym właśnie czasie zjawiły się uproszczone recepty „socrealizmu", wyręczające się w architekturze dorobkiem mieszczańskich fasad czynszowych przełomu XIX i XX wieku, a w urbanistyce - zasadą obrzeżnej, korytarzowej zabudowy ulic. Jednakże już w tych latach na tle ogólnego ożywienia towarzyszącego, jak zawsze, okresom przemian i nowych horyzontów, notujemy wiele istotnie twórczych poszukiwań, podejmowanych zarówno przez przedstawicieli średniego, jak i starszego pokolenia architektów (Romuald Gutt - projekty Teatru Wojska Polskiego, Bohdan Pniewski - warianty projektu Narodowego Banku Polskiego, Stanisław Brukalski - Dom Kultury na Żoliborzu i inne). Oceniając całokształt ówczesnej działalności architektonicznej nawet łącznie ze zjawiskami objętymi przez „dziecięce choroby" wzrostu - oczywiście w rozwoju, w zestawieniu ze stanem wyjściowym - musimy stwierdzić istotne urealnienie i dojrzewanie myśli architektonicznej (promocja 3 w 1).