Określenie granicznego piętrzenia

W ujęciu potocznym próbuje się niekiedy zdefiniować różnicę przez umowne określenie granicznego piętrzenia, np. 15, 20 lub 30 m, nazywając następnie zaporami budowle o piętrzeniu wyższym, zaś jazami budowle o piętrzeniu niższym od owej granicy. Tego rodzaju podejście jest jednak niesłuszne i wprowadza zamęt (program uprawnienia budowlane na komputer).

Oczywiście nie można zaprzeczyć, że budowle o piętrzeniu powyżej 30 m są wszystkie zaporami, zaś o piętrzeniu nie przekraczającym 3-4 m - na pewno jazami.

Natomiast budowle o piętrzeniach pośrednich mogą być zaliczone zarówno do zapór, jak i do jazów, zależnie od wielkości wahań poziomów wody w stanowisku górnym i dolnym (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Jeśli istnieją duże wahania poziomów górnej wody (co świadczy, że stanowisko to jest użytkowane jako zbiornik) oraz małe wahania stanów wody dolnej (co świadczy, że dzięki retencjonowaniu wód w zbiorniku następuje wyrównanie odpływu) - budowlę piętrzącą słuszniej jest nazywać zaporą. Gdy sytuacja jest odwrotna, tzn. spiętrzenie wody górnej utrzymuje się na stałym lub nieznacznie zmiennym poziomie, zaś wahania wody dolnej są większe (gdyż spiętrzenie nie pracuje jako zbiornik) - odpowiednią budowlę należy nazywać jazem.
Z powyższym kryterium łączy się zwykle drugie, oparte na znaczeniu i wielkości urządzeń upustowych danej budowli piętrzącej.

Gdy urządzenia te w zaporach stanowią tylko pewien nieznaczny fragment budowli piętrzącej, to w jazach stają się one dominantą budowli, zaś ona sama staje się właściwie tylko fundamentem i obramowaniem owych urządzeń (uprawnienia budowlane).
Dla zakończenia sprawy wątpliwości terminologicznych odnoszących się do pojęcia „zapory” i „jazu” warto dodać, że podobne trudności występują także w języku angielskim i niemieckim, natomiast wolne są od nich języki francuski i rosyjski, gdzie oba pojęcia określane są jednym terminem (barrage, płotina).
Ze względu na materiał, z jakiego są zbudowane, zapory dzieli się na zapory ziemne, murowane kamienne i betonowe.
W zaporach tych urządzenia służące do przepuszczania wody wykonywane są najczęściej z betonu - są to przelewy stokowe i urządzenia upustowe (program egzamin ustny).

Zapory murowane z kamienia

Ponadto beton występuje w nich często w formie okładziny skarpy odwodnej, której zadaniem bywa bądź tylko ochrona skarpy od niszczącego działania falowania wody, bądź też uszczelnienie zapory celem zmniejszenia filtracji wody przez jej korpus (opinie o programie). W tym przypadku okładzina nosi nazwę ekranu szczelnego i jest najczęściej uzbrojona oraz wykonana z kilku warstw.

Ekrany szczelne żelbetowe stosuje się z reguły w zaporach narzutowych kamiennych, natomiast w pozostałych ziemnych spotyka się także ekrany iłowe. Jeśli ekran szczelny przesuwa się do wnętrza zapory i ustawia pionowo - nosi on nazwę rdzenia szczelnego i bywa wykonywany przeważnie z iłu, czasami też jako ściana betonowa lub żelbetowa. Zapory takie, budowane dość często przed rozpowszechnieniem betonu, obecnie wyszły niemal zupełnie z użycia. Zapory te niejednokrotnie okrywane były od strony wody górnej betonem, rodzajem okładziny szczelnej zwanej maską odwodną. Rzadziej otrzymywały taką samą okładzinę od strony odpowietrznej, nazywaną maską odpowietrzną.
Mimo dużej konkurencji zapór ziemnych, często stosowany jest w technice światowej typ zapór betonowych, wznoszonych powszechnie na gruntach skalistych i oczywiście jedynie tam, gdzie warunki podłoża fundamentowego pozwalają na ich budowę (segregator aktów prawnych). Zależnie od rodzaju konstrukcji można podzielić je na zapory ciężkie i lekkie, z dalszym podziałem zapór lekkich na oszczędnościowe, łukowe, wielołukowe i płytowe.
Zapory ciężkie, o profilu poprzecznym zbliżonym do trójkąta, przeciwstawiają sile parcia wody jedynie własny ciężar.

Rekordem światowym jest w chwili obecnej zapora Grande-Dixence w Szwajcarii (Val de Dixe, jedna z południowych dolin w dorzeczu Rodanu w kanionie Vaux) o wysokości 284 m liczonej od poziomu stopy fundamentowej do korony i kubaturze 6,5 miliona m3 betonu (promocja 3 w 1).