Projektowanie i budowa dachu

Budowa dachu to złożony proces, który zależy od rodzaju budynku, konstrukcji i pokrycia dachowego, ale ogólnie składa się z kilku kluczowych etapów i elementów. Na etapie projektowania ustala się kształt dachu (np. dwuspadowy, jednospadowy, kopertowy), kąt nachylenia połaci, który zależy od warunków klimatycznych i rodzaju pokrycia, oraz materiał pokryciowy (np. dachówka, blachodachówka, papa). Uwzględnia się również aspekty estetyczne, funkcjonalne (np. poddasze użytkowe), a także techniczne – takie jak system odwodnienia i wentylacji połaci (segregator na egzamin ustny - pytania i opracowane odpowiedzi).

Wykonanie więźby dachowej

Więźba dachowa to konstrukcja nośna dachu, najczęściej wykonana z drewna, rzadziej ze stali (np. w obiektach przemysłowych). Jej zadaniem jest przenoszenie obciążeń z pokrycia dachowego, śniegu i wiatru na ściany nośne budynku. Dobór typu więźby zależy od rozpiętości budynku, kształtu dachu oraz planowanego zagospodarowania poddasza.

Więźba krokwiowa to najprostszy typ konstrukcji dachowej, stosowany głównie przy niewielkich rozpiętościach (zazwyczaj do około 6 metrów) i prostych dachach dwuspadowych. Składa się głównie z par krokwi, które opierają się bezpośrednio na murłatach. Krokwie łączą się na górze w kalenicy i przenoszą obciążenia bezpośrednio na ściany nośne. Ze względu na brak dodatkowych podpór wewnętrznych, taka konstrukcja sprawdza się w budynkach z prostą, niezbyt szeroką bryłą (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - wersja na komputer).

Więźba krokwiowo-jętkowa to rozwinięcie więźby krokwiowej, stosowane przy większych rozpiętościach dachu (zwykle od 6 do 9 metrów). Charakterystycznym elementem tej konstrukcji jest jętka pozioma belka łącząca pary krokwi mniej więcej w 1/3 lub 1/2 ich długości od góry. Jętka usztywnia konstrukcję i przeciwdziała rozchodzeniu się krokwi, co zwiększa nośność i stabilność dachu. Dzięki temu rozwiązaniu można projektować większe przestrzenie bez konieczności stosowania słupów podporowych w środku budynku.

Więźba płatwiowo-kleszczowa to rozbudowany i bardzo stabilny system konstrukcyjny, stosowany głównie w przypadku dużych dachów o rozpiętości powyżej 9 metrów lub tam, gdzie wymagane jest dodatkowe podparcie połaci dachowej. Główne elementy tej więźby to płatwie czyli poziome belki nośne, podpierające krokwie w ich środkowej części. Słupy czyli pionowe podpory przenoszące ciężar z płatwi na strop lub ściany. Kleszcze są to poziome elementy łączące pary krokwi w obrębie słupów, zapobiegające ich zginaniu i rozsuwaniu.

Montaż folii dachowej (membrany)

Po wykonaniu więźby dachowej montuje się folię dachową, czyli membranę wstępnego krycia, której zadaniem jest ochrona wnętrza budynku przed wilgocią, deszczem i śniegiem, które mogą przedostać się pod pokrycie dachowe. Jednocześnie folia jest paroprzepuszczalna, co oznacza, że pozwala na „oddychanie” dachu – umożliwia odprowadzanie pary wodnej z wnętrza budynku na zewnątrz, zapobiegając zawilgoceniu izolacji termicznej i elementów konstrukcyjnych (segregator aktów prawnych).

Folię układa się bezpośrednio na krokwiach, zaczynając od okapu, z odpowiednim zakładem między pasami (zwykle 10–15 cm), i mocuje zszywkami lub kontrłatami. Szczelność łączeń często wzmacnia się specjalnymi taśmami klejącymi.

Łacenie i kontrłacenie

Po ułożeniu folii dachowej (membrany) wykonuje się tzw. łacenie i kontrłacenie, czyli montaż drewnianych elementów, które tworzą ruszt pod pokrycie dachowe. Najpierw na krokwiach, wzdłuż ich długości, montuje się kontrłaty cienkie listwy drewniane, które tworzą szczelinę wentylacyjną między folią a łatami. Następnie prostopadle do kontrłat, w poziomie, mocowane są łaty – grubsze listwy, na których spoczywa pokrycie dachowe.

Układ i rozstaw łat zależy od rodzaju planowanego pokrycia dla dachówek ceramicznych lub betonowych rozstaw łat dobiera się zgodnie z ich wymiarami i systemem montażu. Dla blachodachówki rozstaw może być większy i zależy od profilu blachy. Dla gontów bitumicznych lub papy stosuje się pełne deskowanie zamiast łat. Poprawne wykonanie łacenia i kontrłacenia ma kluczowe znaczenie dla trwałości pokrycia, szczelności dachu oraz efektywnej wentylacji połaci dachowej (uprawnienia budowlane).

Obróbki blacharskie i rynny

Obróbki blacharskie to metalowe elementy wykończeniowe, które zabezpieczają najbardziej narażone na przecieki fragmenty dachu, takie jak kominy blachy kominowe uszczelniają miejsce styku komina z pokryciem, kosze dachowe miejsce łączenia połaci dachowych, gdzie spływa duża ilość wody, kalenice i naroża górne i boczne krawędzie dachu, które wymagają osłonięcia przed wiatrem i deszczem, okapy dolne krawędzie dachu, gdzie montowane są rynny (program egzamin ustny).

Obróbki wykonywane są najczęściej z blachy stalowej powlekanej, aluminiowej lub tytan-cynkowej i montowane z zachowaniem odpowiednich zakładów oraz uszczelnień, by zapewnić pełną szczelność dachu. Równolegle montuje się system orynnowania, który odpowiada za odprowadzanie wody deszczowej z dachu. Składa się z rynien poziomych, umieszczonych przy okapach, rur spustowych, prowadzących wodę do gruntu lub systemu kanalizacji deszczowej. Poprawny montaż tych elementów zapobiega zalewaniu elewacji i fundamentów, a także chroni dach przed zawilgoceniem.

Dodatkowe elementy wzmacniające

W bardziej rozbudowanych konstrukcjach dachowych, oprócz podstawowych krokwi i murłat, stosuje się dodatkowe elementy wzmacniające, które zwiększają nośność i sztywność więźby. Jętka pozioma belka łącząca parę przeciwległych krokwi, zwykle na 1/3 lub 1/2 ich wysokości. Zapobiega ich rozchodzeniu się i wzmacnia konstrukcję przy większych rozpiętościach.

Płatew pozioma belka biegnąca równolegle do kalenicy, podpierająca krokwie w ich środkowej części. Stosowana w więźbie płatwiowo-kleszczowej, umożliwia budowę dachów o dużym rozstawie ścian. Słupki pionowe podpory przenoszące obciążenia z płatwi na dolne elementy konstrukcji (np. strop lub podciągi). Tworzą wraz z kleszczami tzw. ramy stolcowe, zapewniające wysoką stabilność. Wszystkie te elementy mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa i trwałości dachu, zwłaszcza w budynkach o dużych powierzchniach dachowych lub skomplikowanej geometrii (program TESTY UPRAWNIENIA BUDOWLANE - aplikacja na telefon).

Łaty i kontrłaty to drewniane elementy montowane na więźbie dachowej, które tworzą ruszt umożliwiający trwałe i bezpieczne zamocowanie pokrycia dachowego. Ich zadaniem jest zarówno utrzymanie pokrycia, jak i zapewnienie prawidłowej wentylacji połaci dachowej.

Kontrłaty montowane pionowo, wzdłuż krokwi, bezpośrednio na folii dachowej. Tworzą szczelinę wentylacyjną między folią a pokryciem, umożliwiając cyrkulację powietrza i odprowadzanie wilgoci. Łaty przybijane poziomo (prostopadle do kontrłat), stanowią bezpośrednią podporę dla pokrycia (np. dachówki, blachodachówki, gontu). Ich przekrój i rozstaw zależą od rodzaju i wagi pokrycia dachowego oraz zaleceń producenta (opinie o programie).