Przebudowa miast

Pierwszy etap rozwoju architektury i urbanistyki radzieckiej przypada na lata wojny domowej i odbudowy gospodarczej (1917-1925). W tym trudnym okresie wysiłki partii i narodu radzieckiego skoncentrowane były na zadaniach obrony kraju, a następnie - odbudowie gospodarki narodowej na torach „nowej polityki ekonomicznej. Jednakże już wówczas władza radziecka zapoczątkowała prace nad przebudową miast, których wewnętrzna treść klasowa uległa rewolucyjnemu przeobrażeniu (program uprawnienia budowlane na komputer).

Podjęte natychmiast po rewolucji wywłaszczenie wielkich nieruchomości miejskich i przesiedlenie ludności robotniczej do domów burżuazji zmieniło w sposób zasadniczy strukturę i podział klasowy terytorium miasta. W samej tylko Moskwie w ciągu pierwszych lat porewolucyjnych przesiedlono do śródmieścia pół miliona robotników. Teren śródmiejski zawarty wewnątrz obwodnicy Ogrodowej, gdzie mieszkało przed wojną 3-5% robotników, liczył w r. 1931 40-50% rodzin robotniczych (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Ta akcja władzy radzieckiej doprowadziła z czasem do likwidacji podziału klasowego miasta. Jednocześnie na bazie budownictwa nowych zakładów przemysłowych rozwijało się w skromnej wprawdzie jeszcze skali, budownictwo mieszkaniowe. Już w zaraniu władzy radzieckiej rozpoczęto naukowe opracowania planów przebudowy największych miast: Moskwy (pod kierunkiem A. Szczusjewa) i Leningradu (pod kierunkiem I. Fomina). W r. 1924 A. Tamanian opracował pierwszy projekt przebudowy Jerewania, który stał się punktem wyjścia późniejszego generalnego planu miasta (uprawnienia budowlane).

Nurty realistyczne

W środowisku architektów radzieckich zaznaczyły się dwa sprzeczne nurty. Pierwszy z nich, reprezentowany przez twórczość Szczusjewa, Fomina, Żółtowskiego, Tamaniana, rozwijał na gruncie nowej, socjalistycznej rzeczywistości te ziarna metody realistycznej, które znalazły się w działalności wymienionych architektów jeszcze w okresie przedrewolucyjnym nosząc wówczas piętno ograniczoności i stylizatorstwa (program egzamin ustny). Drugi to tzw. „lewicowe" tendencje antyrealistycznej architektury abstrakcyjnej będącej w gruncie rzeczy (wbrew ich wulgaryzująccj, „ultrarewolucyjnej" frazeologii) kontynuacją modernistycznych tendencji Rosji przedrewolucyjnej. Opierając się organizacyjnie na „proletkultach“ architekci tego środowiska rozwinęli szeroką działalność publicystyczną i stworzyli niemało papierowych i utopijnych projektów głosząc nową estetykę maszyny, ubóstwienie abstrakcyjnych form, lansując gabinetowe eksperymentowanie, w którego wyniku z abstrakcyjnych rozważań miała rzekomo powstać nowa „proletariacka" kultura (opinie o programie).

Pozbawione wszelkiego poczucia realizmu wyskoki orędowników „nowej architektury" nigdy nie były traktowane przez partię komunistyczną i władzę radziecką jako wyraz radzieckiej, socjalistycznej kultury. Partia, uzbrojona w leninowskie nauki o budownictwie kultury proletariackiej na gruncie jej historycznej spuścizny w dziedzinie architektury niedwuznacznie stawiała na nurty realistyczne rozwijające postępowe tradycje architektury światowej. Świadczy o tym chociażby fakt, że wszystkie bardziej odpowiedzialne zadania architektoniczne tego okresu powierzano mistrzom kierunku realistycznego (segregator aktów prawnych). Tak więc artyści-realiści opracowywali plany generalne czołowych miast radzieckich, kształtowali kompozycje takich pomników epoki jak 1 Wystawa Rolnicza w Moskwie (J. Żółtowski), propylcjc pałacu Smolnego (W. Szczuko), pierwsza wielka realizacja w ramach planu Goelro - Wołchowska Elektrownia Wodna (arch. W. Po- krowski), pomnik Bohaterów Rewolucji w Pietrogradzic (L. Rudniew) i in.

Wreszcie największe zadanie architektoniczne tych lat - budowę Mauzoleum Lenina - powierzono A. Szczusjewowi. Następny z kolei okres rozwojowy urbanistyki i architektury radzieckiej, obejmujący lata uprzemysłowienia socjalistycznego i pierwszej pięciolatki (1926-1932), charakteryzuje ogromny rozmach budownictwa. Jest to epoka uprzemysłowienia kraju, socjalistycznej przebudowy wsi na torach kolektywizacji, szybkiego wzrostu dobrobytu ludności pracującej i dojrzewania rewolucji kulturalnej (promocja 3 w 1).