Falisty wstęp

W okresie górnego paleolitu na obszarze Europy wyodrębniło się następnie także wiele innych, różniących się między sobą kultur. Jedną z nich była kultura solutrejska (stanowisko łowców dzikich koni w Solutre, w departamencie Saóne-el-Loire we Francji), obejmując a swym zasięgiem tereny Francji i Hiszpanii (program uprawnienia budowlane na komputer).

Na skutek oddziaływań kultury Proto- sesklo, ok. 2. poł. VI tysiąclecia p.n.e. doszło na obszarze pn. Bałkanów oraz na terenach między Dunajem a lukiem Karpat do powstania , pierwszego neolitycznego kręgu kulturowego w rejonie, nazwanego od typowych dla niego kręgiem Starćevo-Kórós-Kremikowce. Związki z nim wykazuje najwcześniejsza kultura neolityczna środk. Europy - kultura erami ki wstęgowej rytej, zawdzięczająca swą nazwę zdobieniu ceramiki rytym ornamentem w formie spiralnych lub falistych wstęg (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Osadnictwo tej kultury, sięgające poł. VI tysiąclecia p.n.e., występowało początkowo na terenie dzisiejszych zach. Węgier, Austrii, zach. Słowacji i Moraw, rozprzestrzeniając się następnie aż do Niemiec, Belgii, Holandii i Francji oraz enklawami na Nizinie Środkowoeuropejskiej. Na tym obszarze występowała jedność gospodarki, kultury materialnej, a także osadnictwa (osady zakładano na tarasach rzecznych) (uprawnienia budowlane).

Ceramika sznurowa

Począwszy od I. poł. VI tysiąclecia p.n.e. rozwijała się również kultura ceramiki impresso, zwana niekiedy kulturą ceramiki impresso-cardium, będąca najwcześniejszą neolityczną kulturą śródziemnomorskiej i zach. Europy, która początkowo objęła swym zasięgiem wybrzeża Morza Adriatyckiego, Tyrreńskiego i I iguryjskiego Katalonię i Andaluzję oraz Sardynię, Korsykę i Baleary, stopniowo rozpowszechniając się również na obszarze Portugalii i Francji, a nawet docierając do Belgii i Nadrenii, gdzie zetknęła się z kulturą ceramiki wstęgowej. Swą nazwę kultura ta zawdzięczała charakterystycznym zdobieniom ceramiki odciskami palców lub patyków (impresso) bądź muszelki sercówki Cardium (program egzamin ustny). Stanowiska lej kultury występują zarówno w jaskiniach, jak i na terenach otwartych, jednak jej twórcy nie wznosili na ogół bardziej trwałych konstrukcji mieszkalnych. Na terenie Hiszpanii odkryto natomiast liczne przejawy sztuki naskalnej, której autorstwo przypisuje się ludność i kultury ceramiki impresso (opinie o programie).

Od IV tysiąclecia p.n.e. następowało znaczne różnicowanie się i rozdrabnianie kulturowe Europy. W poł. IV tysiąclecia p.n.e. na obszarze Niżmy Środkowoeuropejskiej oraz wyżyn środk. i za* h. Europy, a w wyniku dalszej ekspansji także w pd. Skandynawii, Dolnej Saksonii i Holandii, w pn.-środk. Polsce, na Śląsku, Morawach i w Czechach rozwijała się kultura pucharów lejkowatych, której cechami charakterystycznymi były: występowanie ubogie] i mało zróżnicowanej ceramiki oraz zwyczaj wznoszenia megalitycznych grobowców. Natomiast na terenie Europy Wschodniej wciąż jeszcze żyły w tym czasie grupy ludności pozostającej na mezolitycznym etapie rozwoju, które przejmowały od lepiej rozwiniętych społeczności neolitycznych tylko niektóre elementy kulturowe (segregator aktów prawnych).

Okres przejściowy między epokami kamienia i brązu zyskał miano eneolitu. W tym czasie u ludów kultur neolitycznych pojawiły się pierwsze wyroby z metalu, zwł. z miedzi; umiejętność jej wytopu Europa zaczęła sobie przyswajać w I. poł. IV tysiąclecia. Równocześnie nastąpił gwałtowny rozwój wydobycia krzemienia (największe kopalnie znajdowały się m.in. na terenie dzisiejszej Wielkiej Brytanii i Francji, najbardziej znana kopalnia na terenie Polski - w Krzemionkach Opatowskich), który przyczynił się do powstania szlaków, umożliwiających wymianę zarówno surowca, jak i gotowych wytworów. W 2. poł. IV tysiąclecia p.n.e. w środk. Europie wykształciła się kultura amfor kulistych, znana z terenów Polski, Czech, wsch. Niemiec oraz Ukrainy i Mołdawii. Jej cechami charakterystycznymi były: ceramika reprezentowana przez amfory z kulistym (stąd nazwa) lub jajowatym brzuścem, częste zakładanie obozowisk sezonowych, związanych z gospodarką pasterską i nomadycznym trybem życia, a także pojawiająca się po raz pierwszy w tej części Europy hodowla koni (promocja 3 w 1). Na przełomie IV i III tysiąclecia p.n.e. znaczne przestrzenie kontynentu zostały objęte kręgiem kulturowym ceramiki sznurowej, do którego należały kultury eneolityczne, charakteryzujące się naczyniami zdobionymi odciskami sznura.