Krytyka dezurbanizmu

Krytyka dezurbanizmu dotyczy tendencji wyodrębnienia i odosobnienia również pod względem kompozycyjno-przestrzennym wszystkich dzielnic i unikania jednoznacznej dominacji założenia centralnego. Krytyka dezurbanizmu zwraca się przeciwko pozbawianiu układów miejskich wszelkich czytelnych wnętrz, przeciwko stosowaniu nieuzasadnionych ukośnych układów budynków, ostentacyjnemu nieuporządkowaniu zespołów nowoprojektowanej zabudowy, przeciwko tendencjom ukrycia zabudowy i rozwiązania organizacji przestrzennej jedynie poprzez zieleń. Te schyłkowe zasady odzwierciedlające niewiarę w miasto i w organizującą działalność człowieka zastępują w estetycznych kanonach dezurbanizmu całą mądrość „przestarzałego" dziedzictwa kompozycyjnego urbanistyki światowej (program uprawnienia budowlane na komputer).

Czyste, bezkompromisowe nurty dezurbanistyczne wykazały swą utopijność i nie- życiowość gospodarczą również w krajach kapitalistycznych. Należy podkreślić, że istniała dość szeroka gama tego typu koncepcji w wielu elementach przeczących sobie nawzajem. W ostatnich latach notujemy coraz powszechniejsze odwracanie się od tendencji dezurbanistycznych na skutek ujawnienia zarówno utopijności ich przesłanek gospodarczych, jak i niepraktyczności życiowej ich częściowych realizacji. Na tym tle zarysowuje się ostatnio wyraźna dążność do pewnego uporządkowania nowoprojektowanych układów urbanistycznych (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Nic bez znaczenia dla tych zjawisk były zarówno pozytywne, jak i negatywne doświadczenia dużych realizacji w krajach socjalistycznych, które doprowadzając do znacznego rozluźnienia zabudowy w noworealizowanych dzielnicach oparły ich układy na racjonalnych wskaźnikach wyzyskania uzbrojonych terenów miasta. Nie jest chyba też sprawą przypadku, że zjawisko to zbiegło się w czasie z dużym ożywieniem w ostatnich latach działalności budowlanej w szeregu krajów zachodnio-europejskich i amerykańskich, co doprowadziło do konfrontacji utopijnych doktryn dezurbanistycznych z zadaniem szerokiego budownictwa realnego (uprawnienia budowlane).

Superurbanistyczna dokryna

Superurbanistyczna dokryna Le Corbusiera, czarująca śmiałym polotem myśli, mimo swej oczywistej fantastyczności wywarła niemały wpływ na rozwój koncepcji urbanistycznych w Polsce. Warto więc zatrzymać się nieco na analizie corbusierowskiego super- urbanizmu, w którym znajdujemy m.in. zakończony program swoistego pojmowania problemu dziedzictwa przy postulowanej przez niego przebudowie śródmieścia wielkich metropolii i ośrodków stołecznych (program egzamin ustny).

Koncepcja urbanistyczna miasta współczesnego Corbusiera zbyt dobrze jest znana, by trzeba było ją odtwarzać szczegółowo. Corbusier proponuje wyburzenie istniejącej zabudowy dzielnicy śródmiejskiej, pobudowanie na tym terenie kilkudziesięciu 6-piętrowych drapaczy nieba zajmujących zaledwie 5% powierzchni dzielnicy i przeznaczenie wolnych terenów między nimi na komunikację i założenia zielone. Z dzielnicą drapaczy mieszczącą sztaby wielkich firm i banków miałby sąsiadować masyw mieszkaniowy dla pracowników obsługujących centrum (5-6-kondygnacjowe domy zajmujące 15% powierzchni dzielnicy), a dalej rozciągałoby się miasto-ogród z domami robotników strefy przemysłowej oddzielonej od miasta szerokim pasmem zieleni (opinie o programie).

Ten schemat Corbusier usiłuje zastosować w projekcie przebudowy centrum Paryża znanym jako „plan Voisin“. Autor nawołuje do wyburzenia całej zabudowy 1,5-2-kilometrowej strefy na północo-wschód od Średnicy paryskiej i do założenia na tym terenie zespołu krzyżowych w planie drapaczy, któremu towarzyszyć miałoby od zachodu miasto-ogród (segregator aktów prawnych).

Motywacja koncepcji Corbusiera zawiera szereg argumentów natury humanistycznej; jak wszystkie teorie naprawy istniejącego miasta, podbudowuje ona swój program dążnością do podniesienia warunków bytowania człowieka. Autor stara się zarazem oprzeć swe pomysły na realnych rachubach finansowych (promocja 3 w 1).