Okrągłość

Okrągłość określa względną ostrokrawędzistość lub kanciastość krawędzi i naroży ziarna. Zależy ona głównie od wytrzymałości i odporności na ścieranie skały macierzystej oraz od ilości oddziaływań ścierających, którym poddane były dane ziarna (program uprawnienia budowlane na komputer). W kruszywie łamanym kształt ziaren zależy od rodzaju materiału macierzystego, rodzaju kruszarki i jej stopnia rozdrabniania, tj. stosunku wymiaru ziaren materiału podawanego do kruszarki do wymiaru ziaren otrzymanego produktu. Ogólna i dogodna klasyfikacja okrągłości podana jest w normie BS 812: 1967.

W USA stosowana jest czasem klasyfikacja następująca:

• bardzo zaokrąglone - pierwotnych powierzchni przełamu nie ma,
• zaokrąglone - powierzchni przełamu prawie nie ma,
• nieco zaokrąglone - znaczne objawy ścierania, lecz powierzchnie przełamu nie naruszone,
• nieco kanciaste - pewne objawy ścierania, lecz powierzchnie przełamu nie naruszone,
• kanciaste - nieznaczne objawy ścierania (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Ponieważ ułożenie ziaren o jednakowym wymiarze zależy od ich kształtu, kanciastość kruszywa można ocenić na podstawie zawartości pustek w próbce zagęszczonej w ustalony sposób. Norma BS 812: 1967 określa wskaźnik kanciastości jako liczbę 67 zmniejszoną o procentową zawartość objętości ciała stałego w naczyniu wypełnionym kruszywem w sposób znormalizowany (uprawnienia budowlane).

Jamistość kruszywa

Liczba 67 w wyrażeniu na wskaźnik kanciastości oznacza objętość ciała stałego dla ziaren o najbardziej zaokrąglonym kształcie. Stąd też wskaźnik kanciastości określa procentową zawartość pustek międzyziarnowych powyżej wartości dla okrągłego żwiru. Im wyższy jest ten wskaźnik, tym bardziej kanciaste jest kruszywo, przy czym jego zakres dla stosowanego kruszywa wynosi 0-11. Ostatnim osiągnięciem w zakresie pomiarów kanciastości kruszywa, zarówno grubego jak i drobnego, lecz o jednakowych wymiarach, jest współczynnik kanciastości określony jako stosunek objętości ciała stałego dla kruszywa luźno nasypanego do objętości ciała stałego, składającego się z kulek szklanych o określonym uziarnieniu. W ten sposób zagęszczanie się materiału jest pominięte, co pozwala uniknąć występowania błędu. Przydatność tego badania nie została jeszcze ustalona (program egzamin ustny).

Jamistość kruszywa może być obliczona ze zmiany objętości powietrza, jeżeli zastosuje się znane podciśnienie; stąd też można obliczyć objętość powietrza, tzn. objętość przestrzeni międzyziarnowych. Pośredni dowód zależności procentowej zawartości pustek międzyziarnowych od kształtu ziaren, który oparty jest o dane Shergolda. Badana przez niego próbka składała się z mieszaniny dwóch kruszyw, jednego o ziarnach kanciastych i drugiego o ziarnach zaokrąglonych, zmieszanych w zmiennych proporcjach. Zwiększenie udziału ziaren zaokrąglonych obniża procentową zawartość pustek międzyziarnowych (opinie o programie).

Kulistość kształtu ziaren kruszywa grubego jest określona jako funkcja stosunku powierzchni ziarna do jego objętości. Kulistość zależna jest od uwarstwienia i łupliwości skały macierzystej, a dla kruszyw łamanych również od rodzaju urządzenia kruszącego. Ziarna o wysokim stosunku powierzchni do objętości są szczególnie interesujące, ponieważ obniżają one urabialność mieszanki. Ziarna wydłużone i płaskie należą właśnie do tego rodzaju. Mogą one również wpływać ujemnie na trwałość betonu, ponieważ wykazują tendencję do układania się w jednej płaszczyźnie, tworząc pod spodem pustki powietrzne lub wypełnione wodą (segregator aktów prawnych).

Występowanie ziaren wydłużonych i płaskich w ilości powyżej 10-15% masy kruszywa grubego uważane jest ogólnie za niepożądane, lecz nie ma jednak powszechnie przyjętych ilości granicznych. Zawartość ziaren płaskich wyrażona jako procent masy całej próbki nazywana jest wskaźnikiem spłaszczenia. Wskaźnik wydłużenia określany jest podobnie. Niektóre ziarna należą zarówno do płaskich, jak i wydłużonych i dlatego uwzględniane są w obu tych kategoriach (promocja 3 w 1).