Pedantyczne wyliczenie lokali

W tych warunkach nic mogło pomóc pedantyczne wyliczenie lokali, ich zależności, komunikacji. Architekci pozbawieni busoli treści zostali pchnięci na manowce formalistycznych poszukiwań w żaden sposób nie związanych z potrzebami życia (program uprawnienia budowlane na komputer). Pokłosie konkursu na Dom Partii to seria martwych biurowców, tak czy inaczej ukształtowanych maszyn do urzędowania ustawionych najczęściej bokiem lub wręcz tyłem do otaczających arterii, ignorujących przeważnie zabytkowy charakter Nowego Światu i nie kształtujących żadnego zorganizowanego placu społecznego. Jednakże pełna inwencji i taktu trawestacja początkowej koncepcji przez autorów realizowanego projektu (W. Kłyszewski, J. Mokrzyński, E. Wierzbicki) doprowadziła do zhumanizowania architektury gmachu i zbliżenia jego obrazu do właściwej treści.

Konkurs na rozwiązanie placu Zwycięstwa i Osi Saskiej przynosi nic mniej wymowne owoce dezorientacji ideologicznej. Niemal wszystkie rozwiązania konkursowe zastępują tradycyjną regularność i czytelność wnętrz przestrzennycli Osi Saskiej „swobodnym" rozstawieniem wolno stojących brył, wśród których przelewa się nie ujęta architektonicznie przestrzeń założenia (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Późniejsze (1947-1949) opracowania zwycięzców konkursu, prof. B. Pnicwskiego i prof. R. Gutta, kontynuują w nieco bardziej umiarkowanej formie tendencje ujawnione w pracach konkursowych. Dalsze poszukiwania koncepcji Osi Saskiej odbywają się już w warunkach odmiennej sytuacji w twórczości architektonicznej po roku 1949. W dalszym ciągu jednak mają one piętno lat wcześniejszych tkwiąc w kręgu przebrzmiałych upodobań urbanistyczno-kompozycyjnych (uprawnienia budowlane).

Miejsce dominanty placu

Wydaje się, że poza obciążeniami dezurbanistycznymi poważną przeszkodą w odnalezieniu właściwej koncepcji placu Zwycięstwa jest przyjęta od początku zasada nie- odbudowywania pałacu Saskiego. Rzecz prosta, nie ma dziś mowy o ścisłym odtworzeniu przedwojennej budowli wciśniętej w otaczającą zabudowę od ulicy Królewskiej i splecionej z nieistniejącym dziś pałacem Ossolińskich (nie postulują takiego odtwarzania i koła konserwatorskie). Natomiast odbudowa twórcza, uwzględniająca i nowe możliwości kształtowania zespołu na wolnym terenie, i nową jego sytuację, a zarazem wyzyskująca wszystkie trwałe wartości starego założenia, mogłaby wytworzyć to, co jest niezbędne dla kompozycji placu jego jednoznaczną, właściwie usytuowaną dominantę (program egzamin ustny).

Miejsce dominanty placu Zwycięstwa wskazała jego kompozycja historyczna. Przy rygorystycznym osiowym charakterze układu, będącym głównym walorem założenia, nie ma innej możliwości dla sytuowania dominanty: nie może ona stanąć z boku od osi zespołu, nie mogą nią być gmachy Hotelu Europejskiego i byłych Sądów. Dopóki nie odbudujemy dominanty założenia na jej historycznie wyznaczonym miejscu, nie będzie placu Zwycięstwa jako kompozycji plastycznej; konsekwencją może być jedynie przedłużenie ogrodu aż do Krakowskiego Przedmieścia, gdyż granica placu i parku bez wyznaczającego ją budynku istotnie traci wówczas uzasadnienie (opinie o programie).

Wysuwany nierzadko przykład placu Zgody w Paryżu, którego dominantą jest sama otwarta przestrzeń założenia, nie uzasadnia zastosowania tej drogi kompozycyjnej w całkowicie odmiennych warunkach założenia saskiego (segregator aktów prawnych). Plac Zwycięstwa odróżnia od paryskiego placu Zgody jego odrębna rola w założeniu saskim: forma pięciokątnego niegdyś, a dziś trapezowego ogrodu o zbieżnych obrzeżach, odmienna w swym gabarycie od węższego i prostokątnego placu, czyni oba te elementy samodzielnymi członami urbanistycznymi - w przeciwieństwie do kształtu Ogrodu des Tuileries i placu Zgody stanowiących kolejne ogniwa jednorodnego pasma parkowo- placowego Średnicy paryskiej.

Wobec istnienia jednej tylko osi symetrii placu, wobec jego skomplikowanych powiązań z ukośnymi kierunkami ulic i nieco rozczłonkowanej formy zadanie zorganizowania kompozycyjnego wnętrza placu Zwycięstwa wymaga zastosowania najbardziej ważkich środków architektonicznych (promocja 3 w 1). Należy do nich przede wszystkim: po pierwsze, wysunięcie bezspornej dominanty budowlanej ; po drugie, maksymalne wydobycie głównego kierunku kompozycyjnego Osi Saskiej jako nadrzędnego, niepodzielnie panującego na placu.