Powojenne restauracje

Przeprowadzona przez pierwszych chrześcijańskich władców Polski przebudowa sieci grodów spowodowała upadek części wymienionych osiedli. Niektóre, jak Wiślica, zostały powtórnie obwarowane i włączone w system obronno-adminislracyjny państwa.

Założona w pobliżu starego grodu Wiślica stała się niebawem jednym z głównych ośrodków władzy i. w związku z tym, rozwoju architektury przedromańskiej i romańskiej (program uprawnienia budowlane na komputer). W rejonie dzisiejszej kolegiaty zachowały się ślady kościoła św. Mikołaja, wiązanego niekiedy w domniemaną przynależnością Wiślicy w wieku IX do państwa wielkomorawskiego, a także pozostałości dwóch założeń palalialnych z konchową rotundą pochodzącą zapewne z I połowy XI wieku. Unikatowym zabytkiem jest też. szczątkowo zachowana pod obecnym kościołem NMP Xll-wieczna kolegiata maryjna z. figuralną gipsową płytą posadzkową, zwaną płytą wiślicką. Fragmenty wystawionej na jej miejscu w XIII w. trój nawowej i dwu wieżowej bazyliki dotrwały do lat dwudziestych naszego stulecia (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Pozostałości romańskich kolegiat zachowały się również w ścianach chórów katedry kieleckiej i fary w Skalbmierzu.
Działalność zgromadzeń zakonnych na Kielccczyźnic rozpoczęła się od połowy XI wieku. Architektonicznymi reliktami budowli zakonnych są zachowane w murach istniejących kościołów fragmenty XII-wiecznych świątyń: w ufundowanym przez Bolesława Krzywoustego opactwie benedyktyńskim na Świętym Krzyżu, w klasztorze w Miechowie, gdzie bożogrobcy osadzeni zostali w 1166 r. przez Jaksę Gryfitę oraz w kościele klasztornym w Jędrzejowie, gdzie cystersi sprowadzeni zostali w 1141 r. do wcześniejszego dwuchórowego, emporowego kościoła książęcego (uprawnienia budowlane).

Ta ostatnia budowla zapoczątkowała grupę jednonawowych świątyń możnowładczych z emporą zachodnią. Do niej należy kościół w Kijach związany z kasztelanią Czechowską.
Oryginalną budowlą z. tego czasu jest kościół joannitów sprowadzonych w 1 166 r. do Zagości. Powojenne restauracje odsłoniły dwukondygnacjowe elewacje o podziałach lizenowych i przesunęły datowanie tego dzieła, o wyraźnych powiązaniach ze sztuką lombardzką. na koniec XII wieku.

Romańskie formy architektoniczne

Najcenniejszym zabytkiem architektury z I połowy XIII w. jest okazałe założenie opactwa cysterskiego w Wąchocku (program egzamin ustny). Tradycyjna transeptowa bazylika wzniesiona przez Mistrza Simona zestawiona jest ze zgodnym z regułą cysterską czworobokiem klasztoru (rozbudowanego w wieku XVII), w którym zachowały się wspaniale rzeźbiarsko dekorowane filarowe wnętrza kapitularza i refektarza. Ślady filarowego kapitularza zachowały się także w Jędrzejowie. Wyraźnie związane z Lombardią budownictwo cysterskie przyniosło, poza ściśle skodyfikowanymi formami architektonicznymi, także zwiastuny architektury gotyckiej, m.in. sklepienia krzyżowo-żebrowe (opinie o programie).

Oddziałało też bezpośrednio na formy miejskich i wiejskich kościołów, głównie przez adaptację przejrzystego planu świątyni klasztornej do potrzeb liturgii świeckiej. Przykładami tych wpływów są m.in. kościoły w Tarczku z 3 ćwierci XIII w. oraz w Mokrsku - zapewne dzieła warsztatu cysterskiego z Jędrzejowa. Jego najwybitniejszym, poza macierzystym opactwem, dziełem jest wiejska trójnawowa i bezwieżowa bazylika w Imielnie z 2 ćwierci XIII w., nawiązująca do kościoła jędrzejowskiego.

Romańskie formy architektoniczne stosowane były długo, zwłaszcza w kościołach wiejskich. Przykładem ożywienia archaicznego typu świątyni rotundowej z apsydą w początku XIV w. jest kamienny kościółek w Grzegorzewicach (segregator aktów prawnych).
W 2 ćwierci XIII w. pojawiają się na Kielczczyźnie zakony żebracze, przynoszące ze sobą wykształcone już wczesnogotyckie rozwiązania kościołów klasztornych, w których na szerszą niż dotychczas skalę wykorzystana została cegła.

Najciekawszym przykładem jest wystawiony w 1257 r. z fundacji Bolesława Wstydliwego wczesnogotycki, długi, prostokątny chór kościoła franciszkańskiego w Nowym Korczynie, do którego - za Kazimierza Wielkiego - dobudowano szerszą nawę, sklepioną w wieku XVII. Podobną formę miało nie zachowane prezbiterium kościoła dominikańskiego w Opatowcu. W nowym stylu w/niesiono także chór wiejskiego kościółka w Mieronicach Wodzisławskich z 2 połowy XIII wieku (promocja 3 w 1).