Społeczna aktywność

Bo sztuka w tym ujęciu nie tylko pozostaje przejawem jednostkowej autoekspresji, ale również kształtuje innych, zarówno w obszarze ich wrażliwości, jak i przestrzeni aktywności społecznej. Znaczy to zaś, że w awangardowym myśleniu odbija się wciąż stara racjonalistyczna teza, zgodnie z którą człowieka można dowolnie kształtować, nie tylko przez wychowanie, warunki socjalne, ale i przez sztukę. Oczywiście, nie musi on być w konsekwencji zaraz trybikiem w maszynie, ale i takiej jego roli nie da się wykluczyć (program uprawnienia budowlane na komputer).

Pozostając w kręgu podobnych argumentów, można ulec sugestii. że owa rzekoma bolszewizacja sztuki w kręgu awangardy rzeczywiście się dokonywała. Gwoli jasności dodam, że stanowisko takie nie wydaje mi się w najmniejszej mierze słuszne. Jeśli bowiem nawet w późnych latach dwudziestych elementy inżynierii społecznej rzeczywiście dochodziły w niej do głosu (konstruktywizm), a w jakimś zakresie w idei tak zwanej rzeźby społecznej ożywione zostały w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych (np. Joseph Beuys), to jednak nie sądzę, by można było tak swobodnie zestawiać ze sobą rzeczywistość sztuki i rzeczywistość społeczno-polityczną (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Nade wszystko wielu z nas poddaje się dziś pewnemu złudzeniu. Demaskowanie autorytarnego państwa, odkrywanie rozmaitych form manipulowania jednostkami i grupami odrywa nas od konkretnych warunków życiowych i historycznych kontekstów (uprawnienia budowlane). W efekcie popełniamy błąd polegający na przenoszeniu dzisiejszego stanu naszej świadomości na realia oddalone w czasie. A wtedy wydaje nam się, że wszystkie zjawiska, które choćby tylko fragmentarycznie zahaczają o rozpoznawaną zasadę systemową, służą realizacji jakiegoś wspólnego nadrzędnego celu. Stąd właśnie czerpie też swój rodowód zarzut o bolszewizacji sztuki (program egzamin ustny).

Postkomunistyczny sen

Świat opanowany przez komunizm porównać można do snu. Mieszają się w nim bowiem rozmaite porządki. To, co realne, istniało bezkonfliktowo obok tego, co pozostawało czystą fantazją i urojeniem. Podwójne myślenie i podwójne mówienie tworzyły podstawy systemu. W efekcie komunistyczni poddani cierpieli na utratę poczucia rzeczywistości. Postkomunistyczny sen, jak widać, dziedziczy ten stan rzeczy. Z pewną modyfikacją - a mianowicie przestawia znaki wartości. I wciąż ulega wymogowi nieustannej podejrzliwości. To także swoista utrata poczucia rzeczywistości (opinie o programie).

Jak się od niej wyzwolić? Co robić, żeby się jej nie poddawać? Jak porzucić stan snu i znaleźć się wreszcie w realnym świecie? W świecie wolnym od komunistycznych i postkomunistycznych złudzeń. Wydaje się, że nic prostszego nad wyciągnięcie wniosków z tego. co przeżyte, już doświadczone (segregator aktów prawnych).

Z niedawnej przeszłości pamiętamy rytualizację wszystkich form życia społecznego, dotyczyło to także sposobu funkcjonowania sztuki. Charakter tej rytualizacji określony był przez instytucje, agendy państwa w obszarze działań kulturalnych. To oczywiste, chciały one zawłaszczyć i tę dziedzinę i wykorzystać do własnych celów. Ale w praktyce przypadki sztuki dworskiej nie stanowiły bynajmniej przedmiotu większego zainteresowania. Doktryna socrealizmu trwała stosunkowo krótko, a późniejsze produkcje wizerunków przodowników pracy, na przykład te z lat 70., były nawet dla ich twórców czymś żenującym. Rytualizacja życia artystycznego polegała zgoła na czymś innym: oswojeniu określonego zjawiska i wprowadzeniu w tryb funkcjonowania biurokratycznej machiny (promocja 3 w 1).

Początkowo wiele indywidualnych, nowatorskich inicjatyw napotykało mur niechęci i wrogości urzędników. Jeśli jednak mimo sprzeciwu istniało nadał, nadto znajdowało kontynuatorów i środowiskową akceptację, wówczas starano się je włączyć w sformalizowane struktury życia artystycznego. W ten sposób tworzono osobliwy rezerwat. W jego obszarze dopuszczano również i to. co gdzie indziej było absolutnie niedopuszczalne.