Sytuacja monopolistyczna

Sytuacja monopolistyczna wyniknąć może wskutek wyłącznego posiadania pewnych patentów czy wyłącznego dostępu do pewnych surowców. Zdarza się również, że kapitaliści zawierają ze sobą pewne umowy, zwane kartelami (program uprawnienia budowlane na komputer). Kartele ustalają ceny i ograniczają produkcję, aby nie dopuścić do konkurencji na rynku.
Ograniczeniem dla kapitalistów jest również władza państwowa. Nakłada ona podatki, które są proporcjonalne do zysków. a nawet progresywne (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Państwo dba o dotrzymanie przez kapitalistów zawartych umów zbiorowych, wprowadza ustawodawstwo pracy i chroni w tych ramach prawnych robotników przed najbardziej rażącymi formami wyzysku. Skuteczność tego działania jest również ograniczona. Pamiętajmy bowiem, że w krajach kapitalistycznych cały aparat władzy państwowej służy przecież przede wszystkim kapitaliście i przede wszystkim jego popiera, gdyż pomoc w powiększaniu prywatnych dochodów jest jego fundamentalnym zadaniem.

Istotnym czynnikiem ograniczającym samowolę kapitalistów są związki zawodowe pracowników, które w okresach zaostrzającej się walki odwołują się do strajków (uprawnienia budowlane).
Ale zarówno wolna konkurencja, jak i władza państwowa oraz związki zawodowe mogą jako tako skutecznie działać tylko w sprzyjających warunkach dobrej koniunktury gospodarczej. W okresach kryzysów całe życie gospodarcze ulega gwałtownym przeobrażeniom i wówczas cały kraj pogrąża się w odmęcie chaosu.

Zadania przedsiębiorstwa uspołecznionego w krajach socjalistycznym są zgoła odmienne. Przede wszystkim przedsiębiorstwo socjalistyczne powołane jest, jak już mówiliśmy, nie po to, aby przynosić maksymalny zysk, lecz by wypełnić określone planem zadania i zaspokoić potrzeby społeczeństwa. Uspołecznione przedsiębiorstwo budowlane służy całemu społeczeństwu, gdyż wykonuje przede wszystkim roboty przewidziane narodowym planem gospodarczym, które mają największą użyteczność społeczną (program egzamin ustny). Nie wolno mu odmówić przyjęcia jakichś robót tylko dlatego, że są one trudniejsze do wykonania, że miejsce ich usytuowania jest niekorzystne itd.

obniżenie kosztów własnych

Dopiero po wykonaniu zadań przewidzianych planem przedsiębiorstwo może wykonywać jakieś inne roboty. Nie obowiązuje tu więc prymat rentowności, lecz prymat użyteczności społecznej, a trzeba pamiętać, że inwestycje najbardziej potrzebne społeczeństwu nie zawsze są najbardziej korzystne z punktu widzenia interesów małych grup ludzkich czy jednostek. Tak np. obecnie ogranicza się budowę innych inwestycji, na których można by wiele zarobić, a masowo buduje się szkoły, na prowadzenie których skarb państwa będzie musiał łożyć olbrzymie sumy.

Aczkolwiek zasada rentowności nie jest podstawowym motorem działalności gospodarczej przedsiębiorstw socjalistycznych, to jednak nie może być ona przez nie nie doceniana. Powstawanie nadwyżek w ich działalności gospodarczej jest bowiem korzystne z punktu widzenia ogólnonarodowego. Wniknijmy w mechanizm działania przedsiębiorstw socjalistycznych (opinie o programie).
Ceny produkcji ustalane są przez państwo, przedsiębiorstwo me może więc dowolnie ich zmieniać (segregator aktów prawnych). Ponieważ jednocześnie ustalane są ceny materiałów i wysokość płac robotniczych, przedsiębiorstwo może zwiększyć swoje zyski jedynie przez: obniżenie kosztów własnych, oszczędność pracy ludzkiej i maszyn, materiałów czy środków trwałych.

Ponieważ oszczędności te są oczywiście również korzystne dla całego społeczeństwa, państwo socjalistyczne zachęca do rentowności i nagradza premiami pracowników przedsiębiorstw rentownych.
W przedsiębiorstwie socjalistycznym nie ma jednak dążenia do maksymalnego zysku za wszelką cenę, ważniejszą rzeczą jest bowiem wykonanie zadań planowych, które są wyrazem potrzeb całego społeczeństwa.

Rentowność przedsiębiorstw jest tylko rzeczą bardzo pożądaną, jest ona bowiem wynikiem właściwej gospodarki, właściwej organizacji, przynosi w ostatecznym efekcie oszczędność pracy ludzkiej, która może być skierowana w innym, społecznie użytecznym kierunku (promocja 3 w 1)..