Wartości sylwetowe wieżowca

Problem właściwego ukształtowania bezpośredniego i dalszego otoczenia PKN w oparciu o wartości sylwetowe wieżowca i w dążeniu do maksymalnego wyzyskania jego roli w układzie miasta był i pozostaje jednym z najtrudniejszych zadań architektury polskiej. Świadczą o tym m. in. wyniki wielkiego konkursu urbanistyczno-architektonicznego na centralny plac Warszawy i związane z nim obszary śródmieścia (r. 1952); konkurs ten wniósł wprawdzie wiele ciekawych myśli i propozycji, nic wyłonił jednak ani jednej generalnej koncepcji rozwiązania (program uprawnienia budowlane na komputer).

Na podstawie dorobku konkursu i dalszych studiów prowadzonych przy współpracy autorów PKN liczny zespół autorski nowoutworzonej pracowni „Śródmieście wykonał w okresie 1953/1954 nowe opracowania założenia placu Stalina i jego otoczenia. Projekty te są w toku dalszego opracowania, niektóre jednakże główne decyzje przestrzenne sprecyzowały się już dziś na tyle, że stały się podstawą rozpoczętej realizacji placu i pozwalają na zanalizowanie jego generalnej koncepcji architektoniczno-urbanistycznej (program uprawnienia budowlane na ANDROID).

Pałac Kultury i Nauki wznoszący się w środku czworoboku najważniejszych arterii Warszawy organizuje i jednoczy ogromny zespół placowo-parkowy określany łącznie jako plac Stalina. Jeszcze w toku konkursu 1952 r. wielu autorów skłonnych było traktować ogromną tę przestrzeń jako jedno wnętrze placowe. Stopniowe wyłanianie się zarysów przyszłego placu oraz budowli centralnej wykazało już wkrótce, że skala założenia wyklucza możliwość jego percepcji jako jednej zamkniętej przestrzeni (uprawnienia budowlane).

Skutek użycia

Struktura Pałacu Kultury i Nauki kształtująca cztery równoważne elewacje i na wpół otwarte dziedzińce - zatoki na modłę tradycyjnych warszawskich cours d’honneur nasuwała nieodparcie inną myśl - myśl o rozwinięciu tych przesłanek w cztery wyodrębnione przestrzenie placowo-ogrodowe odpowiednio związane z czterema arteriami. Jednakże w projektach konkursowych, które poszły po tej drodze, na skutek użycia jako elementów dzielących masywnych budowli dworca podmiejskiego i stacji metro wytworzyła się zbytnia autonomizacja poszczególnych przestrzeni wokół PKN (program egzamin ustny). W wyniku konkursu postanowiono wyłączyć z otoczenia Pałacu przewidywane tu poprzednio budowle i dążyć do wyodrębnienia poszczególnych wnętrz przez zastosowanie zieleni, form terenowych i „małych form“ architektonicznych (opinie o programie).

Sytuacja PKN i jego rozwiązanie przestrzenne nakazywały zwłaszcza czytelne wyodrębnienie głównego wnętrza placowego położonego pomiędzy wieżowcem a ulicą Marszałkowską i rozciągniętego wzdłuż tej ostatniej. Ulica Marszałkowska - główna, reprezentacyjna triumfalna arteria Warszawy przebiegająca równolegle do rzeki i Skarpy stanowi dla założenia placu Stalina najważniejszy ciąg urbanistyczny (segregator aktów prawnych). Gmach PKN zakłada już w swej strukturze prymat tej arterii i jej kierunku dla całości założenia. W stronę Marszałkowskiej, w stronę Wisły zwrócona jest główna elewacja gmachu z centralnym portykiem. Górna część wieżowca jest wprawdzie ukształtowana na rzucie regularnego kwadratu, ale już na wysokości przypór następuje pierwsze wydłużenie bryły wieżowca w kierunku południkowym.

Kwadratowe graniastosłupy czterech wieżyczek z lekka tylko przesłaniające krańce wschodniej i zachodniej elewacji centralnej wieżycy zostają mocno nasunięte na jej elewacje południową i północną; w związku z tym rzut wieżowca na wysokości przypór osiąga w kierunku południkowym wymiar nieco większy niż wymiar w kierunku równoleżnikowym. Tendencja ta jeszcze dobitniej rozwija się w dolnych partiach wieżowca. Znajduje ona wyraz w rozbudowie centralnych ryzalitów północnej i południowej elewacji Pałacu, przy braku ich odpowiedników na obu elewacjach pozostałych (promocja 3 w 1). Wreszcie konfiguracja czterech pawilonów bocznych pozwala zamknąć całość rzutu wieżowca w prostokąt o wymiarach 170 x 250 m. O ile więc górna część gmachu dominująca nad całym miastem zachowuje idealną równorzędność we wszystkich czterech kierunkach, o tyle partie dolne związane bezpośrednio z układem otaczających przestrzeni dają wyraz prymatowi wzdłużnego, równoleżnikowego kierunku głównej magistrali stolicy, Skarpy i rzeki.