Wdzięczny portret sarmacki

Niezwykle interesujące jest także pytanie, skąd właściwie wziął się Rodakowski. Przecież my między końcem średniowiecza a końcem XVIII wieku właściwie nie mieliśmy malarstwa, które mogłoby stanąć na równi z malarstwem europejskim. Ono jakby przestało istnieć wraz ze schyłkiem potęgi materialnej, politycznej i kulturalnej miast. Oczywiście był bardzo wdzięczny portret sarmacki, ale trudno stawiać go na równi z tym, co się działo na Zachodzie… I nagle w XIX wieku coś się pootwierało; zaczęli to Francuzi i zwłaszcza Włosi - Canaletto (program uprawnienia budowlane na komputer).

Bacciarelli, Norblin - a potem przyszli malarze tej miary co Michałowski i Rodakowski właśnie. Rodakowski wystawiał systematycznie, był pierwszym polskim malarzem, który dostał Złoty Medal na Salonie paryskim - za generała Dembińskiego i pierwszym artystą, którego sztukę można „oficjalnie” uznać za wkład Polski w sztukę europejską (program uprawnienia budowlane na ANDROID). Po tak długiej przerwie! Jak to się stało, czy to była całkowicie zasługa jego paryskiego wykształcenia, czy może jednak zaistniało już coś swoistego, własnego, co wnieśliśmy w tę sztukę?

Była tu mowa o różnym podejściu do postaci - podobną intuicję miał Witkiewicz, kiedy napisał, że Rodakowski zmienia swoje środki artystyczne zależnie od modela, z jakim ma do czynienia. Czasem mu się to zupełnie nie udaje, jak na przykład w portrecie Mickiewicza (uprawnienia budowlane). Nie wiem, swoją drogą, czy Rodakowski lubił czy nie lubił Mickiewicza, ale krąży o nich taka anegdota… Rodakowski był jednak, jak to się mówi, „francuski piesek”: schludny, elegancki, wyśmiewali się koledzy, że ciągle pędzle myje po malowaniu, że paletę czyści… Podobno jak był u Mickiewicza z wizytą, to Mickiewicz wyciągnął z kieszeni chustkę do nosa, wytarł szklankę, nalał do niej herbaty i tak podał (program egzamin ustny). Biedny Rodakowski nigdy nie mógł tego zapomnieć i wolał już tych wizyt nie ponawiać…

Mocny kontur

A o różnorodności środków artystycznych najlepiej mówi kontrast portretów dwóch braci Henryka: Józefa i Maksymiliana - obu zresztą generałów austriackich. Są zupełnie inaczej namalowani, może zgodnie z charakterem munduru, ale chyba raczej zgodnie z usposobieniem postaci. Portret Józefa jest twardy, znaczony mocnym konturem, niemal - jak ktoś powiedział ..Manetowski” dzięki płaskiemu modelunkowi, bardzo linearny. A Józef był wielkim weredykiem: prawdomówny, oschły, dużo filozofował i nawet bracia mówili o nim, że „umiał niepotrzebne łączyć z nieprzyjemnym". Dwa różne temperamenty i dwa inne sposoby namalowania portretów (opinie o programie)!

Z niektórymi z tych obrazów obcowałem przez lata; mieszkałem w domach, gdzie one wisiały na ścianach, i zdarzało mi się oglądać je w bardzo różnych oświetleniach: dziennych, nocnych… Zawsze mówi się przy Rodakowskim o laserunkach, którymi tak dobrze operował. Czasami niektóre oświetlenia - zwłaszcza elektryczne, boczne - pozwalały widzieć obraz prawie tak. jak by wyglądał bez laserunku. Pod względem konstruowania obrazu czy nawet wyrazu twarzy modela wszystko było inne. Obraz ukazywał się jakby obnażony, w stanie surowym - zaskakujące, niemal wstrząsające ujawnienie tego, jak portret się nabudowywał, nawarstwiał, nabiegał życiem, powiedziałbym - rozmaitymi składnikami czy momentami życia, łączonymi tutaj, w końcu stopionymi w jedno (segregator aktów prawnych).

Rodakowski nie wykonywał szkiców do portretów, żadnych kratek ani tego typu sposobów, które uważał za stosowne w przypadku obrazów historycznych, ale na przykład do portretu córki potrzebował siedemdziesięciu posiedzeń! Uznał, że obraz dojrzał dopiero wtedy, gdy się skończyła sesja numer siedemdziesiąt. Może dlatego, gdy staje się twarzą w twarz z tymi obrazami, wciąż można odkryć coś nowego, jakieś ich życie, widziane za każdym razem z innej strony. To jest może magia wielkiego portretu - że model ciągle objawia się na nowo i chociaż portret się przecież nie zmienia - wrażenie jest ciągle inne (promocja 3 w 1).